فرشید قادری فر، مجید عظیم محسنی، سید حمیدرضا باقری،
جلد 10، شماره 2 - ( (پاییز و زمستان) 1403 )
چکیده
چکیده مبسوط
مقدمه: در تحقیقات بذر، داده‌های درصد جوانه‌زنی حاصل از شمارش بوده و دارای توزیع دوجمله‌ای می‌باشد و از این رو، محققان بذر قبل از انجام تجزیه واریانس و مقایسه تیمارها، برای تثبیت واریانس و نرمال‌سازی داده‌ها از تبدیل داده‌ها به ویژه تبدیل جذری استفاده می‌‌کنند. با وجود استفاده از تبدیل داده‌ها، این روش ایرادات اساسی در ساختار دارد که نتایج آزمایش را خدشه‌دار می‌کند. از این رو معرفی و جایگزین کردن یک روش که بدون استفاده از تبدیل داده‌ها، فرضیات تحقیق را حفظ کند و نتایج قابل قبولی در اختیار محقق قرار دهد، حائز اهمیت است. استفاده از مدل خطی تعمیم‌یافته به عنوان یک روش جایگزین برای تجزیه و تحلیل داده‌های جوانه‌زنی با توزیع دو جمله‌ای می‌باشد. در این تحقیق، ابتدا مدل خطی تعمیم‌یافته معرفی و سپس بر اساس داده‌های شبیه سازی و داده‌های جوانه‌زنی، به بررسی کارایی آن پرداخته می‌شود.
مواد و روش‌ها: در این پژوهش، ابتدا داده‌های شبیه‌سازی شده با روش مونت کارلو تولید شد. با کمک داده‌های شبیه‌سازی شده، سطح معنی‌داری و توان آزمون برای روش مدل خطی تعمیم‌یافته در حالت‌های مختلف محاسبه شد. سپس از داده‌های واقعی مربوط به 3 آزمایش شامل اثر اسیدیته بر جوانه‌زنی ارقام گندم، اثر تنش آبی و شوری بر جوانه‌زنی بذرهای شاه افسر و اثر دمای متناوب بر جوانه‌زنی سه جمعیت اسطوخودوس استفاده گردید و نتایج مدل خطی تعمیم‌یافته و روش تبدیل جذری با داده‌های سه آزمایش مورد مقایسه قرار گرفت.
یافته‌ها: نتایج شبیه سازی نشان داد که مدل خطی تعمیم‌یافته کارایی بالایی در حفظ سطح معنی‌داری از پیش تعیین‌شده و توان بالایی در تشخیص اختلافات معنی‌دار جوانه‌زنی بین تیمارها دارد. همچنین نتایج مقایسه مدل خطی تعمیم‌یافته با روش تبدیل جذری بیانگر این مطلب بود که مدل خطی تعمیم‌یافته توان بالاتری در تشخیص اختلاف معنی‌داری بین تیمارهای مختلف به ویژه در تیمارهای با بذرهای نابرابر در پتری داشت و در تیمارهایی که روش تبدیل جذری عدم اختلاف معنی‌دار بین تیمارها را نشان می‌داد، روش خطی تعمیم‌یافته اختلاف معنی‌دار بین تیمارها را نشان داد.
نتیجه‌گیری: به طور کلی، نتایج این تحقیق نشان داد که مدل خطی تعمیم‌یافته می‌تواند به عنوان یک مدل جایگزین با تبدیل جذری در مطالعات مربوط به درصد جوانه‌زنی بذرها که دارای توزیع دوجمله‌ای می‌باشند به کار گرفته شود، بدون اینکه مشکلات مربوط به روش تبدیل جذری را داشته باشد. همچنین، این مدل توانایی و دقت بالاتری نسبت به روش تبدیل جذری در تشخیص اختلافات جوانه‌زنی بین تیمارهای مختلف با بذرهای ثابت و متفاوت دارد.
جنبه‌های نوآوری:
- از مدل خطی تعمیم‌یافته در تجزیه و تحلیل داده‌های درصد جوانه‌زنی استفاده شد.
- از داده‌های شبیه‌سازی شده با روش مونت کارلو برای بررسی سطح معنی‌داری و توان آزمون مدل خطی تعمیم‌یافته استفاده گردید.
- مدل خطی تعمیم‌یافته با روش تبدیل جذری در آزمایش‌های مختلف جوانه‌زنی با بذرهای ثابت و متفاوت در پتری مقایسه شد.
