شوری یکی از مهم‌ترین عوامل محدودکننده کشاورزی است. پنبه به‌عنوان یک گیاه روغنی-الیافی از جمله گیاهان مهم صنعتی به شمار می‌رود. مرحله جوانه‌زنی و گیاهچه‌ای از حساس‌ترین مراحل رشد پنبه به شوری هستند. در این تحقیق، 14 رقم آلوتتراپلوئید تجاری و محلی پنبه از نظر تحمل به شوری بررسی شدند. ابتدا این رقم‌ها در آزمایش‌های فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار به روش ساندویچی و در شرایط آزمایشگاهی مورد آزمون جوانه‌زنی در سطوح شوری 0، 8 و 16 دسی‌زیمنس بر متر قرار گرفتند. سپس صفات طول ریشه‌چه و ساقه‌چه، وزن‌تر و خشک ریشه‌چه و ساقه‌چه، درصد جوانه‌زنی، ضریب آلومتری، درصد آب گیاهچه و شاخص بنیه بذر اندازه‌گیری و شاخص‌های تحمل به تنش بر اساس عملکرد زیستی (وزن خشک گیاهچه) در محیط تنش و غیر تنش محاسبه شدند و بر طبق این شاخص‌ها رقم‌ها در دو سطح 8 و 16 دسی‌زیمنس بر متر تجزیه به مؤلفه‌های اصلی شده و نمودار بای پلات رسم شد و در نهایت دندروگرام دسته‌بندی رقم‌ها بر اساس شاخص‌های STI (شاخص تحمل به تنش)، SSI (شاخص حساسیت به تنش)، عملکرد در محیط تنش و غیر تنش رسم شد. نتایج به دست آمده از تجزیه واریانس اثر رقم، شوری و برهم‌کنش شوری و رقم نشان داد، صفات وزن خشک ریشه، وزن خشک ساقه، وزن‌تر ریشه، طول ساقه، شاخص بنیه گیاهچه، درصد آب گیاهچه، ضریب آلومتریک، وزن خشک گیاهچه، طول گیاهچه در سطح یک درصد و در صفات وزن‌تر ساقه، طول ریشه در سطح پنج درصد معنی‌دار بودند. دسته‌بندی و بای‌پلات رقم‌ها بر اساس شاخص‌های STI و SSI در سطح شوری 8 و 16 دسی‌زیمنس بر متر نشان داد که رقم‌های سپید و گیزا در هر دو سطح در دسته متحمل‌ها و رقم کاشمر در هر دو سطح در گروه حساس‌ها در مرحله جوانه‌زنی بودند.
جنبه‌های نوآوری:
- واکنش ارقام پنبه مورد مطالعه در برابر تنش شوری متفاوت بود.
- افزایش تنش شوری سبب کاهش معنی‌داری در خصوصیات جوانه‌زنی ارقام پنبه مورد مطالعه شد.
- تجزیه بای پلات و خوشه‌بندی بر اساس شاخص‌های تنش STI و SSI روشی مناسب برای دسته‌بندی ارقام پنبه بود.
