چکیده مبسوط
مقدمه: استفاده از فناوری پیش‌تیمار بذر به‌منظور تسریع در جوانه‌زنی و ظهور گیاهچه گیاهان چند منظوره همچون گیاه شورپسند خارشتر با قابلیت تولید دارو و علوفه در شرایط تنش‌های محیطی و یا کاربرد آب‌های نامتعارف شور (همچون آب خلیج‌فارس) امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته است. لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی روش‌های پیش‌تیمار بذر و سطوح شوری مختلف بر جوانه‌زنی، ظهور گیاهچه و برخی پاسخ‌های رشدی گیاه خارشتر انجام پذیرفت.
مواد و روش‌ها: دو آزمایش مجزا هر یک به‌صورت اسپیلت‌فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه و گلدان در شرایط مزرعه آزمایشی گروه مهندسی‌تولید و ژنتیک‌گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز در سال زراعی 1400-1399 اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی در دو آزمایش شامل سطوح مختلف شوری (آب شهری با هدایت الکتریکی 96/0 دسی‌زیمنس بر متر و 8 و 16 دسی‌زیمنس بر متر با استفاده از آب خلیج‌فارس) به‌عنوان عامل اصلی و روش‌های مختلف پیش‌تیمار بذر (بدون پیش‌تیمار، پیش‌تیمار آبی، پیش‌تیمار با هورمون جیبرلین 50 میلی‌گرم در لیتر و پیش‌تیمار آبی+پیش‌تیمار با هورمون جیبرلین 50 میلی‌گرم در لیتر) و گونه‌های (Alhagi maurorum و A. graecorum) به‌عنوان عامل‌های فرعی در نظر گرفته شد.
یافته‌ها: نتایج نشان‌دهنده تأثیر معنی‌دار برهمکنش شوری×گونه×پیش‌تیمار بر تمام صفات مورد مطالعه در دو آزمایش بود. با توجه به نتایج مقایسه میانگین‌ها بیشترین مقدار صفات درصد جوانه‌زنی بذر، شاخص بنیه بذر، درصد ظهور گیاهچه، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، ماده‌خشک‌کل و هدایت روزنه‌ای در گونه A. graecorum و تیمار توام آب شهری با هدایت الکتریکی 96/0 دسی‌زیمنس بر متر و پیش‌تیمار آبی+پیش‌تیمار با هورمون جیبرلین 50 میلی‌گرم در لیتر به‌ترتیب با 1/29، 2/90، 0/24، 3/32، 5/52، 1/52 و 4/32 درصد افزایش نسبت به تیمار عدم اعمال پیش‌تیمار و شوری حاصل شد. نتایج آماره‌های حاصل از برازش تابع لجستیک نیز بر صفت درصد ظهور گیاهچه نشان داد که این تابع به‌خوبی توانسته است روند ظهور گیاهچه را در هر دو گونه مورد مطالعه، در سطوح مختلف پیش‌تیمار و در هر سطح تنش شوری در برابر زمان توصیف کند (R2adj≥0.98 و RMSE≤3.38). بنابر نتایج در دو گونه مورد مطالعه اگرچه روند کاهش ظهور گیاهچه از سطح 8 دسی‌زیمنس بر متر آغاز گردید، اما در سطح 16 دسی‌زیمنس بر متر اعمال تنش شوری شیب افزایش درصد ظهور گیاهچه به ازای زمان کندتر بوده است.
نتیجه‌گیری: حال به‌منظور کشت و بهره‌وری از اراضی شور حاشیه سواحل و نیز احیای مراتع کشور، گونه A. graecorum تحت تیمار توام پیش‌تیمار آبی+پیش‌تیمار با هورمون جیبرلین 50 میلی‌گرم در لیتر نسبت به دیگر سطوح تیماری قابل توصیه است.
جنبه‌های نوآوری:
1- پاسخ‌های جوانه‌زنی و رشدی دو گونه گیاه خارشتر بومی ایران و امکان تولید در شرایط آبیاری با آب شور خلیج‌فارس بررسی شد.
2- از روش پیش‌تیمار بذر به‌منظور تسریع در جوانه‌زنی، ظهور گیاهچه و بهبود برخی صفات دو گونه گیاه خارشتر مورد مطالعه استفاده گردید.
