چکیده مبسوط
مقدمه: امروزه پیش تیمار بذر به طور گسترده، برای بهبود میزان جوانه‌زنی بذرها در تعداد زیادی از گونه‌های گیاهی استفاده می‌شود. در نتیجه پیش‌تیمار بذر، تغییرات مولکولی و بیوشیمیایی متعددی شامل افزایش ساخت درشت مولکول‌ها، فعالیت آنزیم‌ها و تشکیل متابولیت‌های مختلف رخ می‌دهد. فعالیت‌های آنزیمی و متابولیکی، ساخت پروتئین‌ها از جهت کمی و کیفی و فعالیت‌های تنفسی و تشکیل آدنوزین‌تری فسفات برای ساخت درشت مولکول‌ها، غشاها و مواد لازم برای دیواره سلولی در طول و بعد از آماده‌سازی بذر افزایش می‌یابد. هدف از این تحقیق بررسی اثر پیش تیمار بذر با برخی تیمارهای هورمونی و تغذیه‌ای بر بهبود خصوصیات جوانه‌زنی و همچنین تأثیر نوع بستر کشت بر کیفیت نشاء تولیدی گوجه‌فرنگی رقم کارون می‌باشد.
مواد و روش‌ها: دو آزمایش جداگانه بصورت آزمایشگاهی و گلدانی به‌صورت طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار اجرا شد. در آزمایش اول تیمار مورد استفاده شامل پیش تیمار بذر در ۶ سطح (آب مقطر، ۲/۰ میلی‌مولار اسید سالیسیلیک، ۲/۰ میلی‌مولار پوتریسین، ۵/۱ درصد اسید هیومیک، ۰۳/۰ درصد سولفات روی و ۲/۰ میلی‌مولار نیترات پتاسیم) و در آزمایش دوم تیمارهای مورد استفاده شامل نوع بستر کشت در ۶ سطح (کوکوپیت، پرلایت، پیت‌ماس، ۵۰% کوکوپیت+۵۰% پرلایت ۵۰% کوکوپیت+۵۰% پیت‌ماس و ۵۰% پرلایت+۵۰% پیت‌ماس) بود.
یافته‌ها: تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که تأثیر سطوح مختلف پیش تیمار بذر بر درصد جوانه‌زنی بذر و طول ریشه‌چه معنی‌دار بود. بیشترین درصد جوانه‌زنی بذر، به‌ترتیب پس از ۶ روز کاشت در تیمار ۲/۰ میلی‌مولار اسید سالیسیلیک معادل ۱/۹۷ درصد، بدست آمد. بیشترین وزن خشک اندام هوایی در تیمار پیت‌ماس معادل ۷/۱ گرم و کمترین وزن خشک اندام هوایی در تیمار پرلیت معادل ۳/۰ گرم بدست آمد. بیشترین میزان جذب عناصر معدنی (نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیوم) در بستر کشت پیت‌ماس مشاهده گردید. استفاده از پیت‌ماس در مقایسه با کوکوپیت منجر به افزایش طول گیاهچه معادل ۳/۳۱ درصد گردید.
نتیجهگیری: استفاده از تیمار ۲/۰ میلی مولار اسید سالیسیلیک و پوترسین و پس از آن اسید هیومیک در مقایسه با سولفات روی و نیترات پتاسیم درصد جوانه‌زنی بذر را افزایش داد. همچنین با بکاربردن پیت‌ماس و استفاده از تیمارهای تلفیقی پیت ماس در مقایسه با کوکوپیت و پرلیت علاوه بر افزایش جذب عناصر مختلف، باعث افزایش وزن خشک ریشه و اندام هوایی گیاه گردید.
جنبه‌های نوآوری:
- درصد و سرعت جوانه‌زنی بذر گوجه‌فرنگی رقم کارون با کاربرد سالسیلیک‌اسید و پوتریسین افرایش معنی‌داری پیدا کرد.
- پیت‌ماس بهترین بستر کشت برای تولید تجاری نشاء گوجه‌فرنگی رقم کارون می‌باشد.
