پژوهشهای بذر ایران

به‌منظور بررسی اثر تیمارهای کود و پرایمینگ با محلول فسفات دی هیدروژن پتاسیم بر سبز شدن و رشد هتروتروفیک گیاهچه‌های سیاه‌دانه (Nigella sativa L.) آزمایش‌هایی در سال 1392-1391 در آزمایشگاه و گلخانه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. در آزمایش اول، ترکیب فاکتوریل اصلاح‌کننده‌های خاک آهکی (شامل ورمی کمپوست (V) + باکتری تیوباسیلوس (T)، گوگرد به‌صورت عنصری میکرونیزه (S) + T، V+S+T و شاهد) و سه سطح کاربرد فسفر (صفر، 30 و 60 کیلوگرم در هکتار از منبع فسفات دی آمونیوم) طی دوره رشد گیاه مادری، تیمارهای آزمایش بودند. در آزمایش دوم، تیمارهای انتخاب شده از آزمایش اول (با درصد سبز شدن کمتر از 60 درصد) و پرایمینگ بذر (عدم پرایمینگ، هیدرو پرایمینگ، پرایمینگ فسفر با محلول‌های 100، 300 و 500 میلی‌مولار فسفات دی هیدروژن پتاسیم) به ترتیب عامل اول و دوم آزمایش بودند. بر اساس نتایج آزمایش اول، افزایش حلالیت فسفر ناشی از کاربرد اصلاح‌کننده‌های خاک آهکی (V+T و V+S+T)، در مقایسه با شاهد، نقش معنی‌داری در افزایش درصد سبز شدن بذرهای سیاه‌دانه (به ترتیب تا 50 و 54 درصد) داشتند. در آزمایش دوم نیز پرایمینگ فسفر در سطح 300 میلی‌مولار منجر به افزایش معنی‌دار درصد تخلیه ذخایر بذر، کارایی استفاده از ذخایر بذر و افزایش درصد سبز شدن سیاه‌دانه (به ترتیب تا 9، 143 و 29 درصد) شد. علاوه بر این، بین میزان فسفر بذر پویا شده و درصد سبز شدن بذرهای سیاه‌دانه همبستگی مثبت و معنی‌داری به دست آمد (R2= 0.90 **).

یکی از عوامل دستیابی به عملکرد بالا در واحد سطح، درصد و سرعت بالای جوانه‌زنی بذرها و استقرار مناسب‌تر گیاهچه‌های حاصل از بذرهای کشت شده می‌باشد. روی به‌عنوان یک عنصر ضروری برای رشد و نمو گیاهان، از نقش کلیدی در بسیاری از فرآیندهای متابولیکی برخوردار بوده و تأثیر مثبتی را بر جوانه‌زنی بذرها دارد. اثر پیش‌تیمار بذر با محلول‌هایی با غلظت 5/0، 1 و 2 درصد سولفات روی بر تسهیم اندوخته بذر، آغاز خودپروری گیاهچه گندم و فعالیت آنزیم آلفا آمیلاز طی پژوهشی به‌صورت فاکتوریل بر پایه‌ی طرح کاملاً تصادفی در 4 تکرار، در دانشگاه مراغه در سال 1392 مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که کلیه شاخص‌های مورد مطالعه به‌طور معنی‌داری تحت تأثیر پیش‌تیمار روی قرار گرفتند. مقایسه میانگین صفات اندازه‌گیری شده نشان داد که افزایش غلظت روی به یک درصد، اثرات مثبتی بر صفات مورد مطالعه داشته و برعکس، افزایش غلظت این عنصر به بیش از یک درصد موجب تغییرات منفی در صفات مزبور گردید. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان داد، میزان وزن خشک دانه در تیمار شاهد و سولفات روی 5/0 درصد به ترتیب در روزهای 21 و 20 به سطح ثابتی رسیدند که پس از بازه‌های یاد شده این مقدار ثابت ماند. همچنین، میزان وزن خشک کل، در تیمار شاهد و سولفات روی به ترتیب در روزهای 15 و 13 به وزن اولیه خود (وزن بذر) دست یافت. به‌علاوه، رشد خودپروری گیاه طی 12-10 روز پس از خیساندن آغاز شد. بذرهای تیمار شده با 5/0 و 1 درصد سولفات روی نسبت به سطوح دیگر آن دارای سطح برگ بیشتری بودند. این امر می‌تواند در نتیجه‌ی ورود زودتر گیاهچه‌های حاصل از این تیمارها به مرحله خودپروری باشد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفات اتمام اندوخته بذر، جبران اندوخته بذر، وزن خشک ریشه‌چه و وزن خشک ساقه‌چه مؤید این امر بود. در همین راستا پیش‌تیمارهای 5/0 و 1 درصد سولفات روی زودتر از تیمارهای شاهد و 2 درصد روی به خودپروری رسیدند که با توجه به نتایج آزمایش‌ها پیش‌تیمارهای 5/0 و 1 درصد برگزیده شدند.
 

به ­منظور بررسی واکنش ارقام مختلف گندم به تنش شوری در مرحله­ ی جوانه ­زنی، آزمایشی به ­صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار به اجرا درآمد. فاکتورهای مورد بررسی شامل هشت رقم گندم (سای سونز، گاسپارد، فین­کان، ام-وی 17، چمران، سرداری، آتیلا­4 و آذر­2) و شش سطح شوری ناشی از کلریدسدیم (صفر، 25، 50، 100، 150 و 200 میلی‌مولار) بودند. نتایج حاکی از آن بود که شوری بر تمامی صفات مورد مطالعه (طول ریشه ­چه و ساقه ­چه، وزن ریشه­ چه و ساقه­ چه، وزن بذر باقیمانده پس از جوانه ­زنی، وزن گیاهچه، طویل­ترین ریشه ­چه و ساقه ­چه، میانگین تعداد ریشه­ چه در هر بذر، نسبت وزن ریشه ­چه به ساقه ­چه و یکنواختی، سرعت و درصد جوانه­ زنی) اثر معنی ­داری داشت. با افزایش میزان شوری تمامی صفات مورد مطالعه، به ­جز وزن گیاهچه، وزن بذر باقیمانده پس از جوانه­زنی و نسبت وزن ریشه­ چه به ساقه ­چه روند کاهشی نشان دادند. بالاترین میزان این صفات از شوری 200 میلی‌مولار به ­دست آمد. رقم نیز اثر معنی­ داری بر صفات مورد مطالعه (به­ جز وزن گیاهچه و وزن بذر باقیمانده پس از جوانه ­زنی) داشت. رقم چمران دارای بالاترین میانگین تعداد ریشه ­چه در هر بذر، نسبت وزن ریشه ­چه به ساقه­ چه، سرعت و درصد جوانه ­زنی بود. بیشترین طول ریشه­ چه و طویل­ترین ریشه­ چه به رقم سرداری و بیشترین طول ساقه ­چه و طویل­ترین ساقه ­چه به رقم آذر 2 تعلق داشت. آتیلا 4 بیشترین میزان وزن ریشه­ چه و ساقه ­چه را به خود اختصاص داد. به ­طور کلی می ­توان اظهار داشت که ارقام چمران، سرداری، آذر 2 و آتیلا 4 نسبت به سایر ارقام تحمل بیشتری در مقابل تنش شوری از خود نشان دادند.

جنبه ­های نوآوری:

1. معرفی ارقام گندم با تحمل بیشتر به شرایط شوری در مرحله جوانه‌زنی.​ 
2. مطالعه ­ی هشت رقم مختلف گندم از نظر شاخص‌های جوانه‌زنی در شرایط تنش شوری.