پژوهشهای بذر ایران

به‌منظور مطالعه تأثیر تنش قلیائیت بر خصوصیات جوانه‌زنی بذر و رشد و ویژگی‌های بیوشیمیایی گیاهچه دو رقم گلرنگ، آزمایشی در آزمایشگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ولیعصر (عج) رفسنجان به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. فاکتورهای آزمایشی شامل فاکتور اول قلیائیت با بی‌کربنات سدیم در 7 سطح (صفر، 10، 20، 30، 40، 50 و 60 میلی‌مولار) و فاکتور دوم شامل دو رقم گلرنگ (صفه و 411) بود. نتایج نشان داد که تنش قلیائیت اثر معنی‌داری بر ویژگی‌های جوانه‌زنی بذر داشت. با افزایش تنش قلیائیت درصد و سرعت جوانه‌زنی، به ترتیب 5/11 و 7/23 درصد کاهش نشان دادند؛ و همچنین طول و وزن خشک ساقه‌چه، به ترتیب کاهش 140 و 5/78 درصدی و طول و وزن خشک ریشه‌چه، نیز کاهش 1/171 و 350 درصدی داشتند. میزان پتاسیم و نسبت پتاسیم به سدیم کاهش و محتوای مالون‌دی‌آلدئید 160، پرولین 275، قندهای محلول 747 و سدیم افزایش یافت. در شرایط تنش قلیائیت، ارقام مورد بررسی ازنظر طول ساقه‌چه و ریشه‌چه، میزان پرولین و پتاسیم با یکدیگر تفاوت نشان دادند و از این نظر رقم 411 برتری قابل ملاحظه‌ای نسبت به رقم دیگر نشان داد. هر دو رقم در سطح 60 میلی‌مولار بیشترین میزان مالون‌دی‌آلدئید را داشتند و کمترین میزان این صفت مربوط رقم صفه و سطح شاهد بود. با توجه به نتایج تحقیق انجام شده رقم 411 در محتوای پرولین و قندهای محلول نسبت به رقم صفه برتری داشت اما در سایر صفات تفاوت معنی‌داری بین دو رقم استفاده شده مشاهده نگردید.

چکیده مبسوط
مقدمه: ذرت شیرین (Zea mays var. saccharata) یکی از واریته‌های ذرت معمولی است که با حضور ژن و یا ژن‌هایی که بر ساخت نشاسته در آندوسپرم تأثیر می‌گذارند، از میان انواع ذرت متمایز شده است. با توجه به این‌که بیشتر گیاهان از جمله ذرت شیرین در مراحل اولیه جوانه‌زنی با مشکلاتی چون جوانه‌زنی غیر یکنواخت، سبز شدن ضعیف بذر روبرو هستند، به همین دلیل استفاده از محرک‌های آلی یکی از روش‌های کاهش اثرات مضر تنش‌های غیر زیستی، افزایش جوانه‌زنی، ظهور یکنواخت، افزایش عملکرد و کیفیت آن‌ها می‌باشد. تحقیق حاضر به منظور بررسی تأثیر غلظت‌های مختلف کیتوزان بر جوانه‌زنی بذر و برخی شاخص‌های بیوشیمیایی ذرت شیرین در شرایط پتانسیل اسمزی انجام گردیده است.
مواد و روش‌ها: به منظور بررسی تأثیر کیتوزان و تنش اسمزی بر شاخص‌های جوانه‌زنی و بیوشیمیایی ذرت شیرین، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی، با چهار تکرار در آزمایشگاه فناوری بذر دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج در سال 1397 اجرا شد. فاکتور اول تنش اسمزی در پتانسیل‌های صفر، 3-، 6- و 9- بار و فاکتور دوم پیش‌تیمار در پنج سطح کیتوزان صفر، 25/0، 5/0، 75/0 و 1 درصد و یک سطح آب مقطر بود. ابتدا بذرها به مدت 3 ساعت در دمای 25 درجه سلسیوس و تحت شرایط تاریکی درون محلول‌های موردنظر کیتوزان غوطه‌ور شدند، سپس بذرهای پیش‌تیمار شده تحت آزمون جوانه‌زنی استاندارد قرار گرفتند و پتانسیل اسمزی با استفاده از پلی‌اتیلن‌گلایکول 6000 اعمال گردید. جوانه‌زنی بذرها در داخل ژرمیناتور با دمای 1±25 درجه سلسیوس به مدت 7 روز تحت شرایط تاریکی انجام شد. صفات جوانه‌زنی و شاخص‌های بیوشیمیایی طبق روش‌های استاندارد اندازه‌گیری شدند.
یافته‌ها: تنش اسمزی موجب کاهش درصد و سرعت جوانه‌زنی، شاخص طولی بنیه گیاهچه، ضریب یکنواختی جوانه‌زنی، ضریب آلومتریک و محتوای پروتئین محلول و همچنین باعث افزایش میانگین مدت زمان جوانه‌زنی، میزان پرولین، محتوای قندهای محلول و پراکسید هیدروژن گردید. پیش تیمار بذر با غلظت 5/0 درصد کیتوزان سبب افزایش میزان پروتئین محلول، پرولین و محتوای قندهای محلول در تمامی پتانسیل‌های اسمزی گردید. در سطوح تنش اسمزی، بیشترین و کمترین میزان پراکسید هیدروژن به ترتیب در تیمار 5/0 درصد کیتوزان و تیمار آب مقطر مشاهده گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که پیش تیمار با کیتوزان 5/0 درصد باعث افزایش درصد و سرعت جوانه‌زنی و شاخص طولی بنیه گیاهچه گردید؛ همچنین باعث کاهش میانگین مدت زمان جوانه‌زنی و مالون‌دی‌آلدئید گردید. پیش تیمار بذر با کیتوزان صفر و 1 درصد در مقایسه با غلظت‌های 25/0، 5/0 و 75/0 درصد کیتوزان باعث کاهش برخی از صفات جوانه‌زنی و بیوشیمیایی گردید.
نتیجه‌گیری: نتایج کلی آزمایش نشان داد که تیمار بذر با کیتوزان 5/0 درصد می‌تواند به میزان زیادی اثرات مضر ناشی از تنش اسمزی بر صفات جوانه‌زنی و بیوشیمیایی را در گیاهچه ذرت شیرین کاهش داده و رشد گیاهچه را بهبود بخشد.

 جنبه‌های نوآوری:

1. کیتوزان میزان درصد و سرعت جوانه‌زنی را افزایش می‌دهد.
2. کیتوزان میزان قندهای محلول، پرولین و پروتئین محلول را افزایش می‌دهد.
3. کیتوزان میزان مالون‌دی‌آلدئید و پراکسیدهیدروژن را کاهش می‌دهد.