پژوهشهای بذر ایران

به‌منظور بررسی اثر رطوبت‌های مختلف بذر در هنگام برداشت و دمای خشک‌کردن بر خصوصیات جوانه‌زنی بذر سویا آزمایشی به‌صورت یک آزمایش فاکتوریل 2×3×2 بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو منطقه مغان و کرج انجام شد. عامل اول رقم در دو سطح (ویلیامز و L₁₇)، عامل دوم رطوبت زمان برداشت در سه سطح (15،20 و 25 درصد) و عامل سوم دمای خشک‌کن در دو سطح (30 و 45 درجه سانتی‌گراد) بودند. نتایج نشان داد که درصد جوانه‌زنی بذرهای تولیدی منطقه کرج (3/81%) نسبت به درصد جوانه‌زنی بذرهای تولید شده در مغان (4/77%) بیشتر بود. تفاوت بین درصد جوانه‌زنی بذرهایی که با دمای 30 و 45 درجه سانتی‌گراد خشک شده بودند در بذرهای با رطوبت 15% حدود 5/5% بود درحالی‌که این تفاوت در بذرهای با رطوبت 25% حدود 5/18% بود. در بذرهای تولیدی منطقه کرج با رطوبت 15 درصد، شاخص بنیه گیاهچه در هر دو رقم تفاوت معنی‌داری نداشت اما این شاخص در رطوبت 20 درصد در رقم ویلیامز (7/139) بیشتر از رقم L₁₇ (3/107) بود. بیشترین مقدار هدایت الکتریکی محلول تراوش یافته از بذر (42/51 میکرو زیمنس بر سانتی‌متر بر گرم) از بذرهای رقم L₁₇ با رطوبت 25 درصد در دمای 45 درجه سانتی‌گراد به دست آمد و کم‌ترین آن (46/28 میکرو زیمنس بر سانتی‌متر بر گرم) در بذرهای رقم ویلیامز با رطوبت 20% که با دمای 30 درجه سانتی‌گراد خشک شده بودند مشاهده گردید. با توجه به نتایج حاصله بایستی بلافاصله پس از رسیدن رطوبت بذرهای سویا به زیر 20 درصد نسبت به برداشت و خشک کردن بذر در منطقه مغان در دمای 30 درجه سانتی‌گراد اقدام شود.

به‌منظور ارزیابی زوال بذر سویا رقم ویلیامز در استان اردبیل تحقیقی به‌صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی در سال 1392 اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل سه قوه نامیه 80%، 85% و 90%، سه میزان رطوبت اولیه بذر شامل رطوبت 10%، 12% و 14% و دو شرایط نگهداری بذر در انبار متداول مرکز تحقیقات کشاورزی مغان و انبار کنترل شده در کرج در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد بذرهای با رطوبت اولیه بالا به‌طور معنی‌داری درصد گیاهچه‌های عادی، سرعت جوانه‌زنی و شاخص بنیه گیاهچه پایین‌تری داشتند. همچنین مشخص گردید که بین دو سطح رطوبتی 10 و 12% تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد؛ بنابراین، رطوبت بذر سویای 12 درصد رطوبت مناسبی برای نگهداری بذر می‌باشد. افزایش رطوبت بذر به بیش از 12 درصد سبب زوال سریع‌تر بذر سویا گردید، به‌طوری که بذرهای با محتوی رطوبتی اولیه بالا به‌ویژه در شرایط انبار کردن نامناسب کیفیت خود را سریع‌تر از دست داده و در شرایط مزرعه‌ای به دلیل کاهش تراکم نهایی سبب کاهش عملکرد گردید. نگهداری بذرها در شرایط کنترل شده سبب کاهش سرعت زوال بذرها گردید. همچنین افزایش درصد رطوبت بذر در شرایط انبار معمولی مغان اثر مضر بیشتری بر روی کیفیت بذر گذاشت و اثر رطوبت بذر به‌همراه دما و رطوبت نسبی بالای محیط در انبار مغان سبب تشدید زوال بذر سویا گردید. نتایج این آزمایش نشان دادند بذرهای با قوه نامیه بالا پس از انبار کردن کیفیت بذر بالاتری داشتند ولی رطوبت بذر و شرایط انبار کردن عوامل مهم‌تری نسبت به قوه نامیه اولیه می‌باشند به‌طوری‌که اثر قوه نامیه در بذرهای نگهداری شده با رطوبت بالا در انبار مغان معنی‌دار نبود.