فرشید قادری فر، مجید عظیم محسنی، سید حمیدرضا باقری،
جلد 10، شماره 2 - ( (پاییز و زمستان) 1402 )
چکیده
چکیده مبسوط
مقدمه: در تحقیقات بذر، دادههای درصد جوانهزنی حاصل از شمارش بوده و دارای توزیع دوجملهای میباشد و از این رو، محققان بذر قبل از انجام تجزیه واریانس و مقایسه تیمارها، برای تثبیت واریانس و نرمالسازی دادهها از تبدیل دادهها به ویژه تبدیل جذری استفاده میکنند. با وجود استفاده از تبدیل دادهها، این روش ایرادات اساسی در ساختار دارد که نتایج آزمایش را خدشهدار میکند. از این رو معرفی و جایگزین کردن یک روش که بدون استفاده از تبدیل دادهها، فرضیات تحقیق را حفظ کند و نتایج قابل قبولی در اختیار محقق قرار دهد، حائز اهمیت است. استفاده از مدل خطی تعمیمیافته به عنوان یک روش جایگزین برای تجزیه و تحلیل دادههای جوانهزنی با توزیع دو جملهای میباشد. در این تحقیق، ابتدا مدل خطی تعمیمیافته معرفی و سپس بر اساس دادههای شبیه سازی و دادههای جوانهزنی، به بررسی کارایی آن پرداخته میشود.
مواد و روشها: در این پژوهش، ابتدا دادههای شبیهسازی شده با روش مونت کارلو تولید شد. با کمک دادههای شبیهسازی شده، سطح معنیداری و توان آزمون برای روش مدل خطی تعمیمیافته در حالتهای مختلف محاسبه شد. سپس از دادههای واقعی مربوط به 3 آزمایش شامل اثر اسیدیته بر جوانهزنی ارقام گندم، اثر تنش آبی و شوری بر جوانهزنی بذرهای شاه افسر و اثر دمای متناوب بر جوانهزنی سه جمعیت اسطوخودوس استفاده گردید و نتایج مدل خطی تعمیمیافته و روش تبدیل جذری با دادههای سه آزمایش مورد مقایسه قرار گرفت.
یافتهها: نتایج شبیه سازی نشان داد که مدل خطی تعمیمیافته کارایی بالایی در حفظ سطح معنیداری از پیش تعیینشده و توان بالایی در تشخیص اختلافات معنیدار جوانهزنی بین تیمارها دارد. همچنین نتایج مقایسه مدل خطی تعمیمیافته با روش تبدیل جذری بیانگر این مطلب بود که مدل خطی تعمیمیافته توان بالاتری در تشخیص اختلاف معنیداری بین تیمارهای مختلف به ویژه در تیمارهای با بذرهای نابرابر در پتری داشت و در تیمارهایی که روش تبدیل جذری عدم اختلاف معنیدار بین تیمارها را نشان میداد، روش خطی تعمیمیافته اختلاف معنیدار بین تیمارها را نشان داد.
نتیجهگیری: به طور کلی، نتایج این تحقیق نشان داد که مدل خطی تعمیمیافته میتواند به عنوان یک مدل جایگزین با تبدیل جذری در مطالعات مربوط به درصد جوانهزنی بذرها که دارای توزیع دوجملهای میباشند به کار گرفته شود، بدون اینکه مشکلات مربوط به روش تبدیل جذری را داشته باشد. همچنین، این مدل توانایی و دقت بالاتری نسبت به روش تبدیل جذری در تشخیص اختلافات جوانهزنی بین تیمارهای مختلف با بذرهای ثابت و متفاوت دارد.
جنبههای نوآوری:
- از مدل خطی تعمیمیافته در تجزیه و تحلیل دادههای درصد جوانهزنی استفاده شد.
- از دادههای شبیهسازی شده با روش مونت کارلو برای بررسی سطح معنیداری و توان آزمون مدل خطی تعمیمیافته استفاده گردید.
- مدل خطی تعمیمیافته با روش تبدیل جذری در آزمایشهای مختلف جوانهزنی با بذرهای ثابت و متفاوت در پتری مقایسه شد.
فرشید قادری فر، مجید عظیم محسنی، سیما شیخ ویسی،
جلد 12، شماره 1 - ( (بهار و تابستان) 1404 )
چکیده
هدف: در این مطالعه تحلیل واریانس تابعی برای مقایسه جوانهزنی تیمارها در یک بازه زمانی ارائه میگردد. در این روش، نه تنها امکان مقایسه تیمارها در کل دوره زمانی قابل انجام میباشد، بلکه مقایسه تیمارها در هر لحظه از زمان امکانپذیر است. همچنین میتوان زمانهای مهم که در آنها تیمارها به حداکثر اختلاف معنیدار میرسند، مشخص کرد که میتواند به عنوان شاخصهای جوانهزنی مورد استفاده قرار گیرد.
روش پژوهش: در این پژوهش، از دادههای واقعی مربوط به چهار آزمایش شامل اثر دما بر جوانهزنی سیاهدانه، اثر تنش شوری بر جوانهزنی بذرهای ذرت، مقایسه جوانهزنی ارقام مختلف گندم و اثر تنش آبی بر جوانهزنی گیاه کلزا استفاده گردید و با استفاده از تابع اسپیلاین دادههای حاصل از جوانهزنی در این آزمایشهای به عنوان تابعی از زمان بیان شد. سپس، نتایج تحلیل تابعی برای مقایسههای تیمارها هم از لحاظ میزان جوانهزنی و هم از لحاظ زمان جوانهزنی در این چهار آزمایش به تفصیل ارائه گردید.
یافتهها: نتایج استفاده از تحلیل تابعی بیانگر کارایی بالای این روش در مشخصسازی اختلاف یا عدم اختلاف معنیدار بین تیمارها در طول دوره زمانی بود. همچنین، مقایسه تیمارها از لحاظ جوانهزنی در هر لحظه از زمان و مقایسه زمان جوانهزنی در هر صدک جوانهزنی اطلاعات دقیقی از نحوه اختلاف بین تیمارها فراهم کرد. این رویکرد امکان معرفی شاخصهای جدید جوانهزنی در بذرهای مختلف را فراهم کرد.
نتیجهگیری: به طور کلی نتایج این تحقیق نشان داد که برای مقایسه تیمارها برای دادههای جوانهزنی، تحلیل تابعی گام به گام که در این پژوهش معرفی گردید یک روش کارامد و دقیق برای مقایسه تیمارها و استخراج جزئیات از نحوه اختلاف بین تیمارها میباشد. همچنین این روش محدودیتهای استفاده از شاخصهای جوانهزنی برای مقایسه تیمارها را مرتفع میکند.
جنبههای نوآوری:
- از تحلیل تابعی برای مقایسه تیمارها در دادههای درصد جوانهزنی استفاده شد.
- امکان مقایسه تیمارها از لحاظ درصد جوانهزنی در هر لحظه از زمان و از لحاظ زمانها در هر صدک جوانهزنی فراهم شد.
- زمان و صدک جوانهزنی مهم که در آن بیشترین اختلاف بین تیمارها وجود دارد به عنوان شاخصهای جدید جوانهزنی معرفی گردید.
