امجدی، ز. و حمزهزرقانی،
ح. 1392. متابولومیکس و کاربرد آن در بیماریشناسیگیاهی. دانش بیماریشناسیگیاهی 3(1): 16-1
متابولومیکس یا واکاوی متابولیت‌های سلولی، دانش مطالعه‌ی مولکول‌های کوچک درون سلولی و تغییرات آنها در شرایط مختلف است. اندازه‌گیری کمّی و کیفی این متابولیت‌ها اطلاعات مفیدی از وضعیت بیوشیمیایی سلول و فعالیت ژن‌ها را فراهم می‌کند. متابولومیکس امروزه کاربرد وسیعی در کشاورزی پیدا کرده و در بیماری-شناسی گیاهی با استفاده از آن پاسخ گیاهان به تنش‌های زیستی و غیرزیستی، بیماری‌های انباری و ارقام مقاوم شناسایی
می‌شوند. از آنجایی که متابولیت‌ها محصولات نهایی بیان ژن‌ها هستند، بررسی پروفیل متابولیتی موجب درک کامل-تری از سازوکار‌های دفاعی گیاه در برابر بیمارگرها می‌شود. این روش ابزاری سریع، آسان و دقیق برای شناسایی
متابولیت‌های مرتبط با مقاومت به عنوان نشانگرهای زیستی برای شناسایی ارقام مقاوم به بیماریها است. علاوه بر این دانستن سازوکار مقاومت در سطح مولکولی، درک بهتری را از عملکرد ژن‌های مقاومت به بیماریها ایجاد کرده و هرمی کردن ژن‌های مقاوم مناسب در یک رقم منتخب را امکان‌پذیر می‌کند. این مقاله مروری بر روشهای مطالعه متابولیت‌ها، مشکلات اجرایی آنها و کاربردهای آن در بیماری‌شناسی گیاهی است.
میوه خرما سرشار از کربوهیدرات، انرژی، فیبر، ویتامین‌ها و عناصر غذایی است و در بعضی کشورها به عنوان غذای اصلی یا مکمل مصرف می‌شود. ایران دومین تولیدکننده خرما در دنیا است و این محصول یکی از منابع مهم درآمد برای باغداران و صادرکنندگان است. عوامل محدود کنندهی متعددی بر تولید خرما اثر میگذارند. قارچها، شبه قارچها و فیتوپلاسماها مهم ترین عوامل زیستی خسارت زای خرما هستند که مدیریت آنها نیازمند رویکردهای نوین و پایدار است. مهم‌ترین بیماری‌های خرما، که از ایران و سایر کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا گزارش شده اند شامل: زوال، سوختگی سیاه، لکه برگیهای پستالوتیایی و گرافیولایی، پوسیدگی گلآذین یا خامج و خشکیدگی و زردی نواری هستند. نشانه های این بیماریها و روشهای نوین مدیریت تلفیقیآنها شامل: رعایت بهداشت زراعی نخلستان، کوددهی بهینه، استفاده از پهپادهای مجهز به هوش مصنوعی برای پایش بیماریها، به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته مانند ویرایش ژنوم برای ایجاد رقمهای مقاوم، روشهای میارزه زیستی و شیمیایی، در این مقاله شرح داده شدهاند.
