باکتریهای بیماریزا یکی از مهمترین عوامل کاهش عملکرد محصولات گیاهی می باشند. مدیریت این بیمارگرها در گذشته به استفاده از سمهای ضد باکتریایی یا القاکنندههای مقاومت محدود می شد، اما با کشف باکتریوفاژها در دهه های اخیر، توجه به استفاده از آنها افزایش یافته است. باکتریوفاژهایافاژهاویروسهاییهستندکه به صورت کاملا اختصاصی بر سلولهایباکتریاییاثرمیگذارند.در حال حاضر، صدها باکتریوفاژ جداسازی و علیه باکتریهای بیماریزای گیاهی آزمایش شدهاند و همچنان تعداد زیادی نیز وجود دارند که بایستی بررسی شوند. اینرویکردنیازمندپروتکلهایخاصیبرایشناساییفاژهایجدید،درکپیدایشکلونهایمقاومبهفاژوعفونتپذیریسایرگونههایباکتریاییمیباشد. فاژتراپی یا استفاده از فاژها برای مهارزیستی با باکتریهای بیماریزای گیاهی به خاطر ارزان بودن، اختصاصیت بسیار بالا فاژها علیه باکتریها، عدم تاثیر منفی روی انسان یا حیوانات و عدم آلودگی زیست محیطی، به عنوان روشی مناسب برای مهارزیستی این بیمارگرها میتواند در نظر گرفته شود.
شهبازی، ح. (1402). همه گیری شناسی و روشهای مدیریت بیماری سوختگی غلاف برگ برنج. دانش بیماریشناسی گیاهی 13 (1)،54-42.
سوختگی غلاف برگ ناشی از قارچ خاکزیRhizoctonia solani AG1-IA، یکی از بیماریهای مهم برنج در دنیا است، که در بعضی مناطق کشت برنج در ایران نیز شایع است. بیمارگر معمولا به شکل سختینه در خاک و بقایای گیاهی و میسلیوم در بقایای گیاهی و بذر زمستان‌گذرانی میکند. سختینه‌ها قادرند سال‌ها در خاک و کاهوکلش برنج به صورت خفته باقی بمانند. پس از کاشت رقم‌های حساس برنج، سختینه‌ها جوانه‌زده، تولید میسلیوم کرده و غلاف برگ‌های پایینی بوته‌های برنج را آلوده می‌کنند. نشانه مشخصه این بیماری لکه‌های سبز مایل به خاکستری آبسوخته، کروی تا بیضی شکل یا تغییر رنگ یافته نامنظم کشیده روی غلاف برگ‌ها است. لکه‌ها با گذر زمان به هم پیوسته و مرکز آنها خاکستری تا قهوه‌ای-روشن و حاشیه قهوه‌ای-تیره تا قرمز می‌شود. عواملی مانند نوع رقم برنج، تراکم کاشت، مرحله رشدی گیاه، مقدار زادمایه اولیه بیمارگر، شرایط محیطی و تغذیه گیاه بر شدت بیماری و همه گیری آن تاثیرگذار هستند. مدیریت بیماری به دلیل توانایی بیمارگر برای زنده ماندن طولانی مدت در خاک و سطح پایین مقاومت رقم‌های تحت کشت برنج در برابر بیماری دشوار است، اما با روشهای زراعی مناسب مانند عدم کشت رقم‌های پاکوتاه و پرپنجه در مزرعه‌های با سابقه حضور بیمارگر، ضدعفونی بذر، رعایت تراکم کاشت، مصرف بهینه کودهای نیتروژنه، رعایت بهداشت زراعی و مبارزه شیمیایی میتوان از همه گیری و خسارت بیماری پیشگیری کرد.
تکتم سلاح ورزی، بهرام عابدی، ناصر بیک زاده، جلد 13، شماره 1 - ( 12-1402 )
چکیده
سلاح‌ورزی، ت.، عابدی، ب.، و بیک‌زاده، ن. (1402). اثر عصارههای آبی و اتانولی میوه و برگ توت آمریکایی برErwinia amylovoraعامل آتشک سیب و گلابی. دانش بیماریشناسی گیاهی، 13 (1)،88-75.
آتشک ناشی ازErwinia amylovora یکی از بیماریهای مهم درختان سیب و گلابی در جهان است. هدف از این پژوهش، تعیین اثر ضدباکتریایی عصارههای اتانولی و آبی میوه و برگ درخت توت آمریکایی یا پرتقال اوسیج (Maclura pomifera) علیه عامل این بیماری بود. اثر عصارههای اتانولی و آبی برگ و میوه این گیاه بررشد کلنی E. amylovora در هشت غلظت با روش انتشار در دیسک آزمایش شد. همچنین فعالیت آنتی‌اکسیدانی و فنل کل این عصارهها نیز اندازه‌گیری شدند. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار برای هر تیمار در شرایط آزمایشگاهی اجرا شد. یافتهها نشان دادند که نوع عصاره و اندام گیاهی در خاصیت ضد باکتریایی، فعالیت آنتی اکسیدانی و میزان فنل کل موثر است. عصاره اتانولی میوه با غلظت 1000 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر با قطر متوسط هاله بازدارندگی 57/5 میلی‌متر، بیشترین اثر بازدارندگی را در برابر E. amylovora، فعالیت آنتی‌اکسیدانی و محتوای فنل کل داشت، در حالی که عصاره آبی میوه و عصاره آبی و اتانولی برگ تاثیر معنیداری نداشتند. بنابراین عصاره اتانولی میوه توت آمریکایی تاثیر بازدارندگی از رشد کلنی E. amylovora دارد و میتواند در مدیریت بیماری به عنوان یک ترکیب طبیعی در نظر گرفته شود.
حسینی، س. ع.، انوری، ز. (۱۴۰۲). کاربردهای فنآوریهای نوین اطلاعات در بیماریشناسی گیاهی. دانش بیماریشناسی گیاهی، ۱۳(۱)،۱۴۸-۱۳۵. رشد جمعیت فشار قابل توجهی بر زنجیره تامین مواد غذایی وارد کرده است و اطمینان از اینکه همه به غذای کافی، سالم و مغذی دسترسی دارند، چالش برانگیزتر شده است. استفاده از فنآوری های نوین اطلاعاتمبتنی بر هوش مصنوعی در کشاورزی میتواند نقش بسزایی در افزایش تولید محصولهای گیاهی سالم و تامین امنیت غذایی انسانها داشته باشد. همه محصولهای گیاهی به شدت در برابر بیماریها آسیبپذیر هستند و مدیریت به موقع و صحیح بیماریها برای بهینه سازی تولید آنها ضروری است. فنآوریهای نوین اطلاعات مانند سنجش از دور، تجزیه و تحلیل طیفهای نوری جذبی گیاهان، استفاده از نرم افزارهای تخصصی اینترنتی تشخیص دهنده بیماریهای گیاهی در تلفن همراه، می توانند به تشخیص سریع و دقیق بیماریها، اجرای یک برنامه پیش آگاهی و پایش آنها، برای پیشگیری از شیوع آنها و اجرای به موقع روشهای مدیریتی آنها کمک کنند. کاربردهای منحصر به فرد این فنآوریهای نوین اطلاعات در شناسایی، پایش و مدیریت بیماریهای گیاهی در این مقاله شرح داده شده اند.
نیکمرام، ض.، صدروی، م.، قادریزفرهای، م. (1402).تاثیر سه قارچ میکوریز آربوسکولی بر بیماری پاخوره گندم ناشی از Gaeumannomyces graminis var. tritici. دانش بیماریشناسی گیاهی، 13 (1)، 112-104.
پاخوره ناشی از قارچ خاکزی Gaeumannomyces graminis var. triticiیکیاز بیماریهای مهم گندم در جهان است، که میزان خسارت آن تا 50 درصد محصول گزارش شده است.این بیماری از مناطق مختلف کشت گندم در ایران نیز گزارش شده است. کنترل بیولوژیک یکی از روشهای سالم و سازگار با محیط زیست برای مدیریت بیماریهای گیاهی است و قارچهایمیکوریزآربوسکولیمیتوانندنقش مهمی در این زمینه ایفا کنند. این پژوهش برای تعیین تاثیر سه قارچ میکوریز آربوسکولی برشدت این بیماری اجرا شد. جدایهای از بیمارگر از بوته های بیمار گندم در استان کهگیلویه و بویراحمد،جنوب غربی ایران، بدست آمد. تاثیر سه قارچ میکوریز آربوسکولی Funneliformis mosseae ، Rhizoglomus intraradicesو Blaszkowskia deserticola بهتنهاییوترکیبآنها برشدت بیماری وشاخصهای رشدی گندمدرشرایطگلخانهدرقالبطرح کاملاً تصادفی آزمایششد. همه تیمارهایقارچهایمیکوریزباعثکاهش شدت بیماری و افزایششاخصهایرشدنسبتبه گیاهانشاهدشدند ولی تیمار F. mosseae نسبتبه دیگران موثرتر بود. بنابراین از قارچ میکوریز آربوسکولی F. mosseae میتوان برای کاهش شدت بیماری و بهبود شاخصهای رشدی گندم استفاده کرد.
سوختگی زودهنگام، ناشی از Alternariaalternata یک بیماری مهم گوجه‌فرنگی است، که خسارت اقتصادی قابل توجهی به محصول وارد میکند. هدف از این پژوهش بررسی کارایی دو قارچ Funeliformis mosseae وTrichoderma harzianumبرای یافتن روش مناسب مبارزه زیستی بیماری بود. بدین منظور ابتدا با روش کشت متقابل تاثیر بازدارندگی از رشد پرگنه بیمارگر توسط T. harzianumدر شرایط آزمایشگاه بررسی شد، که T. harzianum باعث کاهش 70 درصدی رشد پرگنه بیمارگر شد. سپس مایهزنی گوجه‌فرنگی با F. mosseae و T. harzianum، به تنهایی و باهم به صورت ترکیبی علیه A. alternata در شرایط گلخانه در قالب طرح کاملاً تصادفی، در سه تکرار برای هر تیمار بررسی شدند. شاخص‌هایی نظیر میزان کلروفیل a، b و کل، فنل کل، آنزیمهای کاتالاز و پراکسیداز و صفات رشدی گیاه شامل تعداد ساقه، ارتفاع ساقه، وزن تر و خشک اندام‌های هوایی، طول ریشه و وزن تر و خشک ریشه اندازه‌گیری شدند. تجزیه و تحلیل آماری دادههای این آزمایش نشان داد که، کاربرد T. harzianumو F. mosseae با افزایش فعالیت آنزیمهای آنتی‌اکسیدانت مانند کاتالاز و پراکسیداز و ترکیبهای فنلی، باعث بهبود رشد و افزایش ماده خشک گوجه‌فرنگی در شرایط آلودگی به بیمارگر می شوند.
جنس Streptomycesمتعلق به اکتینومیستها، شامل باکتریهای هوازی، گرم مثبت و چند سلولی است. گونه های این جنس بیشتر باکتریهای ساکن خاک شناخته میشوند، با این حال در محیطهای مختلفی مانند رسوبات دریایی، اکوسیستمهای آب شیرین، همزیست با حشرات و اسفنج‌ها و اندوفیت‌های گیاهی یافت میشوند. به طور خاص، در این جنس تنها چند گونه بیماریزای گیاهی و انسانی شناسایی شدهاست. مهمتر از گستره پراکنش، ویژگی‌های ژنومی خاص و حالت رشدی غیرمعمول قارچ‌مانند، داشتن قابلیت‌های متابولیک چشمگیر مانند توانایی تولید آنتی‌بیوتیک‌های متنوع و سایر محصولات طبیعی زیست فعال، گونه های این جنس را به موجودات جذابی برای مطالعه تبدیل کرده است. همچنین امیدوارکنندهترین ریزجانداران برای بهبود سلامت کلی خاک و افزایش بهرهوری کشاورزی هستند.تقریباً دو سوم از آنتی بیوتیکهای شناخته شده در اکتینومیستها با گونه های این جنس تولید میشوند. متابولیتهای این جنس دارای طیف گستردهای است و شامل پپتیدهای حلقوی و خطی، ترپنوئیدها، ماکرولاکتامها، ماکرولیدها، گلیکوزیدها، پلی آروماتیکها و پلی کتیدهای خطی است. کشف ترکیبات متعدد و گوناگون، پتانسیل بالای Streptomycesرا به عنوان منبع محصولهای طبیعی جدید و جالب نشان میدهد که این بررسی به معرفی و کاربرد برخی از این متابولیتها در مدیریت بیماریهای گیاهی پرداخته است.
امروزه با افزایش کشت خیار در گلخانه ها و مزرعه ها، آلودگی آنها به نماتدهای مولد غده ریشه در بعضی مناطق مشاهده می‌شود. اثر سه گونه قارچ تریکودرما شامل Trichoderma crassum،harzianum T.وT. afroharzianumبه همراه گوگرد آلی مایع شرکت راسکود بر مدیریت نماتد مولد غده ریشه (Meloidogynejavanica) روی رقم نگین خیار در شرایط گلخانه در دو آزمایش جداگانه در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفت.هر دو آزمایش در قالب طرح پایه کاملا تصادفی انجام شده و مقایسه میانگین با آزمون دانکن در سطح 5 درصد در پنج تکرار و هشت تیمار (کاربرد هر یک از قارچها همراه با گوگرد، هر یک از قارچها به تنهایی و گوگرد به تنهایی و شاهد آلوده) صورت گرفت. به منظور آلوده سازی گیاهان به هر گلدان حاوی نشا خیار در مرحله چهار برگی به ازای هر کیلوگرم خاک گلدان 2500 عدد لارو سن دو و تخم نماتد اضافه شد. سپس بسته به نوع تیمار به هر گیاهچه یک میلی لیتر از سوسپانسیون قارچ (106 اسپور در میلی‌لیتر) و گوگرد افزوده گردیده و گلدانها به ترتیب در آزمون اول 45 روز و در آزمون دوم 60 روز پس از مایهزنی مورد بررسی قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرم افزار SAS 9.4 انجام شد.نتایج این بررسی نشان داد در هر دو آزمون استفاده از گوگرد توام با هر یک از قارچها و نیز گوگرد به تنهایی منجر به تفاوت معنیدار در شاخصهای رشدی گیاه از جمله وزن تر و خشک اندام‌های هوایی، طول اندام‌های هوایی و ریشه نسبت به شاهد گردید. همچنین فاکتورهای بیماریزایی نماتد شامل تعداد لارو سن دو در خاک، تعداد نماتدهای ماده در هر گال، تعداد نماتدهای ماده در کل ریشه، تعداد گالهای تشکیل شده در کل ریشه، تعداد توده تخم در هر گال، تعداد توده تخم در کل ریشه و شاخص تولیدمثل در تیمارهایی که قارچ و گوگرد بهطور توام استفاده شده بود و نیز تیمار کاربرد گوگرد به تنهایی نسبت به شاهد اختلاف معنیدار نشان داد و در هر دو آزمون بیشترین تاثیر در اکثر تیمارها مربوط به استفاده همزمان T. crassum و گوگرد بود.
