نشریه

سابقه و هدف: شناخت الگوی مکانی گونه­های درختی در زندگی اجتماعی­شان می­تواند استفاده­های زیادی از جنبه­های اکولوژی و جنگل­شناسی کاربردی به‌منظور مدیریت بهینه آن‌ها داشته باشد. به‌منظور بررسی الگوی مکانی گونه­های درختی بلوط ایرانی و بنه در ارتباط با فرم توده و عوامل توپوگرافی، منطقه جنگلی مانشت در شمال استان ایلام انتخاب شد.

مواد و روش ها: در این تحقیق، تعداد 75 قطعه­نمونه مستطیلی شکل 2000 مترمربعی به­طور منظم تصادفی در سطح منطقه جنگلی منطقه مورد مطالعه پیاده شد. در داخل قطعه‌نمونه‌ها تعداد پایه‌های درختی به تفکیک گونه و مشخصات رویشگاهی اندازه­گیری و ثبت گردید. شاخص­های پراکنش استفاده شده برای بررسی الگوی پراکنش شامل موریسیتا، استاندارد موریسیتا، گرین، لوید و نسبت واریانس به میانگین بود. محاسبه شاخص­های کمی بر اساس فرمول­های محاسباتی مربوطه در نرم­افزار Ecological methodology انجام گرفت. همچنین کارایی شاخص‌های کمی از نظر دقت مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. آنالیز آماری داده­ها به کمک نرم‌افزار SPSS انجام شد

یافته­ ها: نتایج نشان داد که در گونه بلوط مقادیر شاخص­های پراکنش عمومی، موریسیتا و لوید و در گونه بنه شاخص­های موریسیتا، گرین و لوید در فرم دانه و شاخه­زاد بیشتر از فرم شاخه و دانه­زاد بود. در هر دو گونه­ بلوط ایرانی و بنه مقادیر تمام شاخص­های مورد مطالعه ضمن نشان دادن الگوی کپه­ای، با افزایش ارتفاع از سطح دریا افزایش یافت و بیشترین مقدار شاخص­ها در طبقه ارتفاعی 2300-2100 متر از سطح دریا بود. در مورد گونه بلوط مقادیر شاخص­های پراکنش مورد مطالعه با افزایش شیب دامنه افزایش داشته و بیشترین مقدار آن‌ها در طبقه شیب بیش از 60 درصد وجود داشت. همچنین در گونه بنه بیشترین مقدار شاخص­ها در طبقه شیب 60-30 درصد بود و الگوی مکانی در طبقات شیب 30-0 و 60-30 درصد به­صورت کپه­ای و در طبقه شیب تند به­صورت یکنواخت بود. در گونه بلوط مقادیر تمام شاخص­های پراکنش و در گونه بنه مقدار شاخص­های موریسیتا و لوید در جهت جنوبی بیشترین بود. نتایج بررسی دقت شاخص­ها نشان داد که برای گونه بلوط شاخص­های موریسیتا و استاندارد موریسیتا و برای گونه بنه شاخص­های گرین و استاندارد موریسیتا بیشترین دقت را داشتند.

نتیجه­ گیری: نتیجه­گیری شد که مقادیر شاخص­های کمی پراکنش (به­ ویژه شاخص­های دقیق­تر) تحت تأثیر عوامل محیطی تغییر کرده و می­توان از چگونگی تغییرات مقادیر آن‌ها در مطالعات دینامیکی جنگل­ و تفسیر تغییرات پیش آمده در جنگل­ها سود جست.