زمینه و هدف: بهرهبرداری پایدار از منابع‌طبیعی نقش مهمی در تامین معیشت جوامع روستایی و عشایری دارد. امروزه بهره‌‌‌برداریهای بی‌رویه از مراتع موجب شده است که سیاست‌گذاران دستورالعملهایی را در جهت مدیریت پایدار آنها اتخاذ کنند. از جمله عوامل تاثیرگذار در تخریب مراتع، عدم تعادل بین میزان دام مجاز در هر هکتار و ظرفیت چرای مرتع با توجه به توان تولید مرتع میباشد. هرچند طرح تعادل دام و مرتع زیادی در نقاط مختلف کشور انجام شده است اما اینکه آیا این طرحها واقعا اثرات قابل قبولی داشته یا اهداف مورد نظر را محقق کردهاند، چندان مورد مطالعه قرار نگرفته است. لذا هدف کلی پژوهش حاضر شناسایی و تبیین اثرات طرح تعادل دام و مرتع از دیدگاه بهره‌برداران مراتع بخش مرکزی شهرستان کهگیلویه است.
مواد و روشها: پژوهش حاضر به روش آمیخته انجام شد. در بخش کیفی نمونهگیری براساس اصول تحقیق کیفی تا دستیابی به اشباع دادهها که معیار آن تکراری شدن اطلاعات دریافتی است ادامه یافت سپس از طریق تحلیل محتوای به کدگزاری دادهها اقدام شد. از دادههای به دست آمده از بخش کیفی، پرسشنامهای یک بخشی ساختارمند تهیه گردید و روایی صوری این پرسشنامه از طریق متخصصان موضوعی مورد تأیید قرار گرفت و بین نمونه مورد مطالعه توزیع شد همچنین تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزار SPSSv21 به منظور دستهبندی مفاهیم به دست آمده از مرحله اول انجام گرفت.
یافتهها: یافتهها نشان داد که از نظر پاسخگویان، اجرای طرح مذکور اثرات متعددی داشته است که تحلیل دادههای جمع آوری شده به روش تحلیل محتوا و کدگزاری باز مشخص نمود این اثرات جمعا 63 مورد را شامل میشوند. در ادامه، برای دستهبندی اثرات و برای کاهش تعداد متغیرهای شناخته شده و تشکیل ساختار جدیدی برای آنها (براساس همبستگی بین متغیرها) از روش تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شده است. یافتههای به دست آمده از تحلیل عاملی نشان داد تنها 39 شاخص بر روی هفت دسته استخراج شده و در مجموع 243/56 درصد از واریانس متغیرهای مورد استفاده در تحلیل عاملی را تبیین نمودند و در میان دستهها بیشترین اثر مربوط به عامل آموزشی- روانشناختی میباشد که این عامل 437/14 درصد از واریانس کل را تبیین میکند.
محدودیت پژوهش: عواملی از قبیل اسکان نداشتن روستاییان در زمان آماربرداری، در حال کوچ بودن بعضی از بهره‌برداران و صعبالعبور بودن بعضی مناطق از محدودیتهای تحقیق بود.
