نشریه

---

بی‌شک، شناسایی و معرفی گونه‌های مقاوم به خشکی بهمنظور احیاء جنگل‌های زاگرس باید مورد توجه محققان علوم جنگل قرار بگیرد. برای رسیدن به این مهم در یک آزمایش گلخانه‌ای در قالب طرح کاملاً تصادفی با در نظر گرفتن سه سطح تیمار خشکی و پنج تکرار به شناسایی مکانیسم‌های مقاومت به خشکی نهال‌های زالزالک (Crataegus aronia L.) و محلب (Prunus mahaleb L.) پرداخته شد. سطوح تیمار شامل شاهد ( آبیاری به اندازه ظرفیت زراعی)، تنش متوسط و پیوسته (آبیاری به اندازه 50% ظرفیت زراعی) و تنش شدید و یک‌باره (قطع آبیاری) بود. یافته‌ها نشان داد که در هر دو گونه با افزایش شدت خشکی خاک، محتوای نسبی آب برگ و پتانسیل آبی ساقه کاهش یافت. اگرچه محتوای کلروفیل کل برگ تحت تأثیر تنش کمبود آب قرار نگرفت؛ اما محتوای کاروتنوئید در پاسخ به تنش خشکی کاهش یافت. به‌عنوان اسمولیت‌های سازگارکننده، می‌توان به افزایش غلظت اسید آمینه پرولین در محلب و در مقابل افزایش غلظت کربوهیدرات‌های محلول در گونه زالزالک اشاره کرد. با توجه به افزایش نرخ نشت الکترولیت و غلظت مالون‌دی‌آلدئید در سطوح تنش خشکی می‌توان نتیجه گرفت که زالزالک با مجموعه راهکارهای مذکور قادر به تحمل تنش آبی متوسط و پیوسته خاک می‌باشد اما کاهش یک‌باره و آنی رطوبت خاک (قطع آبیاری) سبب بروز نشانه‌های تنش اکسیداتیو در این گونه می‌شود. هر چند که تنش آبی متوسط و پیوسته خاک موجب بروز نشانه‌های تنش اکسیداتیو در محلب می‌شود؛ اما قطع یک‌باره آبیاری، تبعات منفی چندانی به‌شدت آنچه که در مورد زالزالک مشاهده شد، برای آن در پی ندارد.

---

به‌منظور بررسی تأثیر دمای نگهداری، نوع و غلظت هورمونی بر پارامترهای جوانه‌زنی و رشد اولیه بذرهای ذخیره شده کاج سیاه (Pinus nigra var. caramanica)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل سه عاملی در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. بذرها به مدت سه سال در دو شرایط دمایی (یخچال با دمای C ^◦ 4 و اتاق با دمای C^◦ 25-20) نگهداری و در محلول‌های هورمونی اسید جیبرلیک (GA₃) و بنزیل آمینوپورین (BAP) با غلظت‌های 0، 50، 100 و 200 میلی‌گرم در لیتر به مدت 24 ساعت آغشته شدند و سپس به مدت 40 روز در ژرمیناتور (دمای C^◦20) نگهداری شدند. به‌طور کلی، هر دو محلول هورمونی موجب بهبود مشخصه‌های جوانه‌زنی در مقایسه با شاهد شدند. بزرگ‌ترین اندازه درصد جوانه‌زنی، سرعت جوانه‌زنی، قدرت جوانه‌زنی، طول گیاهچه، وزن خشک گیاهچه و شاخص بنیه در بذرهای نگهداری شده در یخچال به غلظت‌های 200 میلی‌گرم در لیتر GA₃ و 50 میلی‌گرم در لیتر BAP، و در بذرهای نگهداری شده در اتاق به غلظت‌های 200 میلی‌گرم در لیتر BAP و 50 میلی‌گرم در لیتر GA3 اختصاص داشت. از نتایج این تحقیق استنتاج گردید که در صورت محدودیت وجود سردخانه در نهالستان‌های مناطق نیم‌­خشک و نیم‌مرطوب، می‌توان اقدام به نگهداری بذر این زیر گونه حداقل به مدت سه سال در محیط اتاق نمود.

---

سابقه و هدف: سرو شیراز (Cupressus sempervirens L. var. fastigiata) گون‌ه­ای همیشه­ سبز و بومی کشور است که به ­دلیل ارزش‌­های متنوع به ­ویژه استفاده در پارک‌­ها و فضای سبز شهری، مورد توجه فراوانِ اغلب مناطق اقلیمی کشور از جمله استان­‌های زاگرس می‌­باشد. نظر به ضعیف بودن خاک و محدودیت منابع آب، مشکل تولید نهال آن در برخی از این مناطق مشهود است. این تحقیق برای نخستین بار با تلقیح ریزوباکتر Pseudomonus fluorescens  به بستر خاک، مقاومت و تغییرات صفات رویشی نهال آن به تنش کم­آبی را دنبال می­‌کند.
مواد و روش­ ها: آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با دو تیمار ریزوباکتر (تلقیح و عدم تلقیح) و سطوح مختلف آبیاری (3، 6، 9 و 12 روزه) در سه تکرار چهارتایی طراحی شد. پس از 150 روز ویژگی‌­های رویشی نهال­‌ها اندازه‌گیری شد. یافته­ ها: با افزایش دوره آبیاری (تنش­کم­آبی)، زنده‌مانی، رویش طولی، زی­توده اندام هوایی و زی­توده کل به‌صورت معنی‌­داری کاهش یافتند. به‌طوری‌که که تمام نهال‌­ها در سطح آبیاری 12 روزه از بین رفتند و زنده‌­مانی نهال در دوره آبیاری 9 روزه به 83/49 درصد کاهش پیدا کرد. قطر یقه، طول ریشه، حجم ریشه و نسبت زی­توده ریشه به اندام هوایی با افزایش دوره آبیاری تغییری نکرد. این در حالی است که در نهال­‌های تلقیح یافته با ریزوباکتر، درصد زنده‌­مانی، رویش ارتفاعی، زی‌توده اندام هوایی، زی­توده ریشه، زی­توده کل و شاخص کیفیت نهال نسبت به نهال­‌های تلقیح نشده بیشتر بود.نتیجه­ گیری: نهال­‌های سرو تلقیح شده با ریزوباکتر سودوموناس قادر به تحمل تنش­های کمبود آب و افزایش عملکرد رویشی در شرایط خشکی هستند، اما در شرایط بهینه، تلقیح باکتری تأثیر مثبتی بر درصد زنده‌­مانی نهال ندارد.