---

به‌منظور ارزیابی اثر دگرآسیبی سورگوم علوفه‌ای بر گلرنگ زراعی تحت تأثیر منابع نیتروژن و تنش آبی آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه و گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز در سال 1391 انجام شد. تیمارها شامل تنش آبی در دو سطح (آبیاری مطلوب و آبیاری در 40 درصد ظرفیت زراعی) و نوع کود نیتروژن (200 کیلوگرم کود اوره در هکتار، تلقیح بذرها با کودهای زیستی نیتروکسین و نیتروکارا و عدم مصرف کود به‌عنوان تیمار شاهد) بود. عصاره آبی حاصل از اندام هوایی سورگوم در غلظت‌های 5، 10، 15 و 20 درصد حجمی تهیه و به محیط پتری‌دیش اضافه شد. در گلخانه از دو روش محلول‌پاشی غلظت‌های عصاره بر روی سطح گیاه و مخلوط بقایای اندام هوایی سورگوم به میزان صفر (شاهد)، 5، 10، 15 و 20 گرم بعد از اولین آبیاری به خاک گلدان‌ها استفاده شد. نتایج نشان داد که درصد و سرعت جوانه‌زنی، شاخص دگرآسیبی، طول ریشه‌چه و ساقه‌چه، وزن خشک ریشه‌چه و ساقه‌چه، فعالیت آنزیم‌های کاتالاز و پراکسیداز گلرنگ زراعی به‌طور معنی‌داری تحت تأثیر برهم‌کنش نوع و غلظت عصاره قرار گرفت. درصد جوانه‌زنی گلرنگ زراعی با افزایش غلظت عصاره آبی سورگوم کاهش یافت. به‌طوری که غلظت‌های 5، 10 و 15 درصد عصاره کود نیتروکارا در شرایط آبیاری مطلوب به ترتیب با 34، 22 و 12 درصد اثرات افزایشی و غلظت 20 درصد عصاره به‌طور معنی‌داری با 71 درصد کاهش اثرات کاهنده بر شاخص دگرآسیبی نشان دادند. به‌طور کلی، عصاره‌های حاصل از تیمارهای کود زیستی (نیتروکارا و نیتروکسین) در مقایسه با کود شیمیایی اوره در هر دو شرایط آبیاری مطلوب و تنش آبی سبب افزایش طول و وزن خشک ریشه‌چه و ساقه‌چه گلرنگ زراعی گردید، به گونه‌ای که شرایط تنش آبی همراه با کود اوره سبب افزایش کنترل شد. در حالی که نتایج محلول‌پاشی عصاره حاصل از تیمار کود اوره در شرایط تنش آبی برخلاف کودهای زیستی در هر دو شرایط آبیاری، بیشترین اثر کاهشی را بر فعالیت آنزیم کاتالاز و پراکسیداز نشان داد. به‌طور کلی کود اوره همراه با تنش آبی بیشترین اثر کاهندگی را بر خصوصیات جوانه‌زنی و رشد اولیه گلرنگ زراعی داشت.

---

به‌منظور بررسی اثر حذف برگ و دانه بر سرعت فتوسنتز و عملکرد دانه آفتابگردان، آزمایشی در سال 1391 به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در 3 تکرار در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز اجرا گردید. تیمارها شامل حذف برگ (صفر، 50 و 75 درصد) در مرحله ظهور طبق و حذف دانه (صفر، نصف دانه‌های کناری و نصف دانه‌های مرکزی) در زمان گرده‌افشانی بود. تیمارهای حذف برگ ‌50 و 75 درصد، باعث کاهش معنی‌دار وزن هزار دانه، تعداد دانه و عملکرد دانه گردیدند. به نظر می‌رسد هر چند با کاهش برگ، سرعت فتوسنتز در برگ‌های باقی‌مانده افزایش یافت، اما به‌طور کلی قادر به جبران خسارت مربوط به کاهش برگ نبود. بیشترین کاهش عملکرد دانه در تیمار 75 درصد حذف برگ و نصف دانه‌های کناری (64/49 درصد) در مقایسه با شاهد مشاهده شد. با توجه به نتایج این پژوهش می‌توان اظهار داشت که در آفتابگردان غالبیت با محدودیت مبدأ می‌باشد.

---

اگرچه بیشتر گیاهان زراعی نسبت به تنش شوری حساس هستند، ولی این حساسیت در مراحل متفاوت متغیر است. در پژوهش حاضر، تأثیر سطوح متفاوت تنش شوری (4/0، 4، 7 و 10 دسی زیمنس بر متر) در مراحل متفاوت رشد (5 برگی، ساقه رفتن و گلدهی) بر ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیک و محتوای یون‌های سدیم و پتاسیم کلزا رقم ساریگل در یک آزمایش در شرایط کنترل شده بر پایه طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز در سال 1393 بررسی گردید. بوته‌های تحت تنش شوری دارای مقادیر کمتری از ارتفاع بوته (27%)، تعداد (30%) و سطح برگ (31%)، وزن خشک شاخساره (45%) و ریشه (40%) و غلظت پتاسیم شاخساره (47%) و ریشه (54%) و مقادیر بیشتری از شاخص محتوای کلروفیل (20%) و غلظت سدیم شاخساره (5 برابر) و ریشه (8/1 برابر) بودند. با افزایش شدت تنش شوری، این تغییرات تشدید شد. تنش شوری موجب تغییر در توزیع یون سدیم گردید، بدین ترتیب که در شرایط شور نسبت غلظت سدیم شاخساره به ریشه به‌طور معنی‌داری بیشتر از شرایط غیرشور بود. با تأخیر در اعمال تنش، اثرات مضر شوری کاهش یافت؛ تیمارهای تنش شوری 10 دسی زیمنس بر متر در مراحل 5 برگی و گلدهی به ترتیب با کاهش 8/78 و 2/30 درصدی وزن خشک شاخساره و 6/68 و 7/26 درصدی وزن خشک ریشه نسبت به شاهد همراه بودند. اگرچه تنش شوری در مرحله 5 برگی تأثیر بیشتر و در مرحله گلدهی تأثیر کمتری داشت، ولی افزایش شدت تنش شوری در هر سه مرحله تأثیر منفی شوری را زیاد کرد. در صورت تأیید نتایج حاضر در پژوهش‌های تکمیلی و بلندمدت می‌توان آبیاری کلزا در اواخر دوره رشد با آب نسبتاً شور را در مناطق با محدودیت آب شیرین توصیه کرد.