---

به منظور بررسی اثرات تنش کمبود آب، مقادیر مختلف نیتروژن و تراکم بوته بر انتقال مجدد، فتوسنتز جاری و عملکرد دانه در آفتاب‌گردان روغنی رقم ایروفلور آزمایشی در دو سال زراعی 1390 و 1391 در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی انجام شد. طرح آزمایشی کرت‌های دو بارخرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار بود. فاکتور اصلی سه سطح آبیاری مطلوب، تنش ملایم و تنش شدید خشکی در کرت‌های اصلی (به ترتیب آبیاری پس از تخلیه 50، 70 و 90 درصد آب قابل استفاده) و فاکتور فرعی شامل سه سطح نیتروژن به ترتیب کاربرد 100، 160 و 220 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار) و تراکم بوته به عنوان تیمار فرعی فرعی دارای سه سطح تراکم 55/5، 66/6 و 33/8 بوته در متر مربع بود. نتایج تجزیه مرکب داده-ها نشان داد تنش خشکی شدید در مقایسه با تیمار آبیاری مطلوب عملکرد دانه را 60 درصد کاهش داد. مقایسه میانگین دو سال نشان داد تنش شدید خشکی در مقایسه با آبیاری مطلوب، سرعت انتقال مجدد ماده خشک را حدود 30 درصد کاهش داد. تنش شدید خشکی در مقایسه با آبیاری مطلوب، کارآیی فتوسنتز جاری را به میزان 35 درصد کاهش داد. در هر سطح کود نیتروژن، با افزایش تراکم بوته، سهم انتقال مجدد افزایش یافت اما سهم فتوسنتز جاری کاهش یافت. بنابراین در شرایط تنش شدید خشکی به دلیل کاهش سرعت فتوسنتز جاری، سهم فتوسنتز جاری کاهش یافت به طوری‌که افزایش سهم انتقال مجدد مانع کاهش عملکرد دانه شد.

---

تأثیر محدودیت آب در سه سطح قطع آبیاری در مراحل رویشی، گلدهی و پر شدن دانه به همراه آبیاری کامل بر عملکرد و خصوصیات زراعی هشت رقم آفتابگردان (هایسان33،تأثیر محدودیت آب در سه سطح قطع آبیاری در مراحل رویشی، گلدهی و پر شدن دانه به همراه آبیاری کامل بر عملکرد و خصوصیات زراعی هشت رقم آفتابگردان (هایسان33، هایسان25، فرخ، رکورد، آرماویرسکی، لاکومکا، مستر و SHF81-90) در قالب طرح بلوک‌های نواری با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوی مورد ارزیابی قرار گرفت. رژیم‌های آبیاری مختلف تأثیر معنی‌داری بر طول دوره رویش، ارتفاع بوته، قطر ساقه و طبق، عملکرد دانه و اجزای آن به جای گذاشتند. محدودیت آب در مرحله رویشی بیشترین تأثیر منفی را بر قطر ساقه، ارتفاع بوته و تعداد دانه در طبق، در مرحله گلدهی بر قطر طبق و در مرحله پر شدن دانه بر طول دوره رویشی و وزن هزار دانه بر جای گذاشت. تنش در مرحله گلدهی باعث بیشترین (38%) و در مرحله رویشی کمترین (25%) خسارت به عملکرد دانه شد و لذا دوره گلدهی به عنوان حساس‌ترین و دوره رویشی به عنوان متحمل‌ترین مرحله نموی آفتابگردان در برابر‌تنش خشکی شناخته شد. هیبرید فرخ با بیشترین عملکرد دانه در سطوح مختلف تنش (3686، 2856، 2256 و 2506 کیلوگرم در هکتار به ترتیب در شرایط آبیاری مطلوب و تنش در مراحل رویشی، گلدهی و پر شدن دانه) به عنوان متحمل‌ترین و هیبرید هایسان33 با بیشترین میزان کاهش عملکرد دانه در تمام سطوح تنش به عنوان حساس‌ترین هیبرید ظاهر شدند.

---

به‌منظور بررسی تأثیر تنش خشکی و کودهای آلی بر عملکرد روغن و ویژگی‌های بیوشیمیایی گلرنگ، آزمایشی به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دانشگاه زابل انجام شد. در این آزمایش سه سطح تنش خشکی شامل آبیاری در زمان تخلیه 35، 55 و 75 درصد آب قابل‌استفاده خاک به‌عنوان تیمار اصلی و چهار سطح کود شامل عدم مصرف (شاهد)، کمپوست (40 تن در هکتار)، محلول‌پاشی اسید هیومیک (5/1 گرم در لیتر) و تلفیق کمپوست و اسید هیومیک به میزان نصف مقادیر یادشده به‌عنوان تیمار فرعی در نظر گرفته شد. نتایج این آزمایش نشان داد، تنش آب موجب کاهش عملکرد روغن، فلورسانس کلروفیل و پایداری غشاء شد. با تأخیر در آبیاری تا تخلیه 75 درصد رطوبت خاک، عملکرد روغن 6/68 درصد نسبت به شاهد کاهش یافت. کاربرد کودهای آلی موجب افزایش درصد روغن، عملکرد روغن، پایداری غشاء، کربوهیدرات، پراکسیداز، کاتالاز و گایاکول پراکسیداز گردید. کاربرد تلفیقی کمپوست و اسید هیومیک موجب افزایش 7/99 درصدی در عملکرد روغن نسبت به شاهد گردید. می‌توان مصرف اسید هیومیک و کمپوست به‌صورت تلفیقی را به‌منظور توسعه کشت گلرنگ در منطقه سیستان به‌ویژه در شرایط تنش ملایم پیشنهاد نمود.

---

تغذیه متعادل عناصر غذایی و مواد آلی از مهم‌ترین فاکتورهای مؤثر بر عملکرد گیاهان زراعی می‌باشد. هیومیک ‌اسید به‌عنوان یک اسید آلی حاصل از هوموس و سایر منابع طبیعی از طریق اثرات هورمونی سبب بهبود جذب عناصر غذایی و عملکرد دانه می‌شود. به‌منظور مطالعه و بررسی اثر کاربرد کود هیومیک ‌اسید گرانول و محلول‌پاشی برگی ورمی‌واش و چای کمپوست بر جذب عناصر، محتوای کلروفیل و عملکرد دانه در گیاه گلرنگ، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه ولی‌عصر (عج) رفسنجان انجام شد. تیمارها شامل کاربرد خاکی هیومیک ‌اسید (صفر، 500، 1000 و 1500 کیلوگرم در هکتار) به‌عنوان عامل اول و محلول‌پاشی (آب مقطر به‌عنوان شاهد، ورمی‌واش 1:10، ورمی‌واش 1:20 و چای کمپوست) به‌عنوان عامل دوم بود. نتایج نشان دادند که کاربرد هیومیک ‌اسید تأثیر معنی‌داری بر محتوای عناصر روی، نیتروژن، فسفر اندام هوایی، شاخص کلروفیل و عملکرد دانه داشت. هم‌چنین محلول‌پاشی چای کمپوست محتوای عناصر روی و مس اندام هوایی، محتوای کلروفیل کل(a+b) و عملکرد دانه را به‌طور معنی‌داری تحت تأثیر قرار داد. در مجموع، کاربرد کود زیستی هیومیک ‌اسید به میزان 1000 کیلوگرم در هکتار و محلول‌پاشی چای کمپوست مناسب‌ترین تیمار برای افزایش جذب عناصر غذایی، رنگ‌دانه‌های فتوسنتزی و عملکرد گیاه گلرنگ بود

---

به‌منظور بررسی اثر مقادیر اسید هیومیک بر صفات عملکردی و کیفیت پنبه‌دانه در شرایط شور، آزمایشی مزرعه‌ای در کاشان به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی ۹3-1392 انجام شد. تیمارها شامل: سه رقم پنبه ورامین، لاین 43200 و خرداد به‌عنوان عامل اول و شش تیمار محلول‌پاشی شامل، بدون اسید هیومیک بدون کود شیمیایی (T₁)، بدون اسید هیومیک با کود شیمیایی (T₂)، ۳ لیتر اسید هیومیک در هکتار بدون کود شیمیایی (T₃)، ۱ لیتر اسید هیومیک در هکتار با کود شیمیایی (T₄)، ۳ لیتر اسید هیومیک در هکتار با کود شیمیایی (T₅) و ۶ لیتر اسید هیومیک در هکتار با کود شیمیایی (T₆) به‌عنوان عامل دوم بود. نتایج نشان داد کاربرد اسید هیومیک باعث افزایش معنی‌دار صفات درصد روغن و پروتئین، عملکرد وش، عملکرد بذر، عملکرد الیاف و وزن هزار دانه گردید. مصرف 3 لیتر در هکتار اسید هیومیک با کود شیمیایی موجب افزایش 74/32 درصد عملکرد وش، 31 درصد عملکرد الیاف، 69/33 درصد عملکرد دانه، 32/5 درصد وزن هزار دانه و 7/2 درصدی میزان روغن شد. استفاده از 3 لیتر اسید هیومیک بدون کود شیمیایی افزایش 63/4 درصدی میزان پروتئین پنبه‌دانه را به همراه داشت.