جوانه‌زنی اولین و از مهم‌ترین مراحل زندگی اسپرس (Onobrychis viciifolia) است که حساسیت ویژه‌ای به تنش‌های محیطی مانند تنش قلیایی دارد. پژوهش حاضر، به‌منظور بررسی اثر روش‌های مختلف آماده‌سازی بذر بر بهبود تحمل گیاه اسپرس به تنش قلیایی در مرحله جوانه‌زنی، رشد اولیه و بازیابی آن به‌صورت یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سال 1392 در دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز انجام شد. فاکتور اول شامل چهار روش آماده‌سازی بذر (بذر غلاف‌دار، بذر بدون غلاف، پیش تیمار سرمای بذر بدون غلاف و هیدروپرایمینگ بذر بدون غلاف) و فاکتور دوم شامل پنج سطح تنش قلیایی (با pH های 7/6، 9/7، 9/8، 8/9 و 7/10) بود. سطوح تنش قلیایی از ترکیب دو نمک خنثی (Na₂SO₄, NaCl) و دو نمک قلیائی (NaHCO₃, Na₂CO₃) به‌دست آمد. نتایج نشان داد که با افزایش قلیائیت (pH) درصد جوانه‌زنی کاهش یافت به‌طوری‌که در سطوح 8/9 و 7/10 هیچ بذری جوانه نزد. تنش قلیایی در سطح pH 9/8 موجب کاهش جوانه‌زنی اولیه (9/51 درصد)، درصد جوانه‌زنی نهایی (8/51 درصد)، طول ساقه‌چه (7/55 درصد) و طول ریشه‌چه (2/72 درصد) گردید. در همه شرایط قلیائی، کمترین جوانه‌زنی بذر و رشد گیاهچه در بذرهای با غلاف و پس از آن در تیمار پیش تیمار سرما مشاهده شد؛ در حالی که بیشترین جوانه‌زنی و رشد در تیمار هیدروپرایمینگ به دست آمد. بیشترین بازیابی در بذرهای بدون پوسته و پس از آن در هیدروپرایمینگ به دست آمد. به‌طورکلی، تیمارهای پیش‌تیمار سرما و بذرهای با غلاف تا سطح pH 9/7 و تیمارهای هیدروپرایمینگ و بذرهای بدون غلاف تا سطح pH9/8 توانستند بخشی از اثرات منفی تنش قلیایی را بازیابی کنند؛ که پس از این سطوح توانایی بازیابی مشاهده نشد.

جهت کمی‌سازی میزان سبز شدن کوشیا (Kochia indica) تحت سطوح مختلف دما، شوری و عمق کاشت، آزمایشی به‌صورت کنترل‌شده در مرکز ملی تحقیقات شوری یزد در سال 1392 انجام شد. تیمارها شامل رژیم دمایی روز/شب: 20/10، 25/15، 30/20، 35/25 و 40/30 درجه سانتی‌گراد، پنج سطح شوری: 2، 6، 10، 14 و 18 دسی‌زیمنس بر متر و کاشت بذر در عمق صفر (سطح خاک)، 5، 10 و 15 میلی‌متر بود. درصد سبزشدن نهایی، شاخص سرعت سبز شدن و تعداد روز موردنیاز تا سبز شدن 50% از بذرها اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین درصد سبز شدن نهایی به ترتیب در دمای روز/شب 25/15 و 40/30 درجه سانتی‌گراد به دست آمد. میزان سبز شدن نهایی در شوری‌های 6، 10، 14 و 18 دسی‌زیمنس بر متر به ترتیب 9، 22، 36 و 57% کمتر از تیمار 2 دسی‌زیمنس بر متر بود. همچنین میزان سبز شدن نهایی در عمق‌های کاشت 5، 10 و 15 میلی‌متر، به ترتیب 30، 44 و 72% کمتر از تیمار قرار دادن بذر در سطح خاک بود. تجزیه رگرسیونی نشان داد که درصد سبز شدن نهایی به‌صورت خطی با افزایش سطوح شوری و عمق کاشت کاهش یافت. در حالی که زمان لازم برای حصول 50% سبز شدن (T₅₀) با افزایش سطوح شوری و عمق کاشت افزایش یافت، به‌طوری که بیشترین میزان T₅₀ مربوط به شوری 18 دسی‌زیمنس بر متر و عمق کاشت 15 میلی‌متر بود. افزایش در میزان شوری و عمق کاشت با کاهش معنی‌دار شاخص سرعت سبز شدن همراه بود. در مجموع با استفاده از یک رابطه رگرسیونی لجستیک، میزان سبز شدن بذر K. indica در هر روز پس از کاشت در ترکیبات مختلف شوری و دما کمی شد تا بتوان دامنه گسترش این گیاه را تحت این شرایط پیش‌بینی نمود.
 

چکیده مبسوط