چکیده مبسوط
مقدمه: استویا گیاهی چندساله، روز کوتاه و متعلق به خانواده آستراسه است که گیاه شکر برگ نیز نامیده می‌شود. جوانهزنی ضعیف در این گیاه مانعی برای کشت در مقیاس بزرگ بوده و سبب کمیاب شدن و گران‌قیمت بودن مواد مؤثره این گیاه دارویی شده است. در بسیاری از گیاهان مرحله جوانهزنی بذر به شوری حساس بوده و تعیین کننده بقای گیاهان در خاک‌های شور می باشد. سطوح بالای شوری خاک می‌تواند به طور معنی داری از جوانهزنی و رشد گیاهچه به دلیل اثرات مربوط به پتانسیل اسمزی بالا و سمیّت ویژه یون، جلوگیری نماید. از طرفی جاسمونات‌ها از تنظیم کننده‌های رشد گیاهی جدید به شمار می‌روند که در افزایش مقاومت گیاهان به تنشهای محیطی از جمله تنش شوری نیز از نقش مهمی برخوردارند. به همین دلیل این آزمایش با هدف بررسی تأثیر پیش تیمار بذر با متیل جاسمونات بر شاخص های جوانهزنی و صفات بیوشیمیایی گیاهچه‌های گیاه دارویی استویا تحت تنش شوری انجام گرفت.
مواد و روشها: این تحقیق به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در سال 1395 در آزمایشگاه زیست‌شناسی گیاهی مجتمع پروفسور حسابی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلام شهر اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل پیش تیمار متیل جاسمونات در 5 سطح (صفر، 5/2، 5، 10 و 15 میکرومولار) و تنش شوری در 4 سطح (صفر، 3، 6 و 9 دسی زیمنس بر متر) فاکتورهای آزمایشی بودند. در پایان آزمایش صفات درصد جوانهزنی و سرعت جوانهزنی، میانگین زمان جوانهزنی، ارزش جوانهزنی، طول گیاهچه، شاخص قوه نامیه بذر، کلروفیل کل، میزان پرولین، فعالیت آنزیم کاتالاز، پراکسیداز و سوپراکسیددیسموتاز اندازه‌گیری شدند.
یافته‌ها: نتایج تحقیق نشان داد که اثرات تنش شوری، متیل جاسمونات و اثر متقابل شوری و متیل جاسمونات بر درصد و سرعت جوانهزنی، میانگین زمان جوانهزنی، ارزش جوانهزنی، شاخص بنیه بذر، کلروفیل کل، پرولین و فعالیت آنزیم کاتالاز معنی‌دار بود. پرایمینگ بذر با 5 میکرومولار متیل جاسمونات در سطح شوری با هدایت الکتریکی صفر دسی زیمنس بر متر، بیشترین درصد و سرعت جوانهزنی، ارزش جوانهزنی، شاخص بنیه بذر، میزان کلروفیل کل و پرولین آزاد را داشت. با افزایش تنش شوری و میزان متیل جاسمونات فعالیت آنزیم کاتالاز افزایش معنی‌داری نشان داد. شوری باعث کاهش شاخص‌های جوانهزنی و رشد گیاهچه استویا و افزایش فعالیت آنزیمهای پراکسیداز و سوپراکسیددیسموتاز گردید، ولی پرایمینگ بذر با متیل جاسمونات از طریق افزایش درصد و سرعت جوانهزنی و شاخص بنیه بذر، رشد گیاهچه را بهبود بخشیده و اثرات ناشی از تنش شوری را تعدیل نمود.
نتیجه‌گیری: به طور کلی با توجه به نتایج این تحقیق می‌توان اظهار داشت که متیل جاسمونات به عنوان بهبود دهنده احتمالاً می‌تواند باعث کاهش اثرات منفی شوری شود و با افزایش شاخص‌های جوانه زنی مثل درصد و سرعت جوانهزنی در بهبود رشد گیاه استویا مؤثر باشد، البته برای دست‌یابی به نتایج دقیق‌تر، باید تحقیقات بیشتری انجام گیرد.
جنبه‌های نوآوری:
- تیمار شوری اثر منفی و متیل جاسمونات اثر مثبتی بر شاخص‌های جوانهزنی و فعالیت آنزیمهای آنتی‌اکسیدانت بذر استویا داشت.
- استفاده از متیل جاسمونات در غلظت 5 میکرومولار می‌تواند در بهبود رشد گیاه استویا و کاهش اثرات منفی شوری مؤثر باشد.
