دانش بیماری شناسی گیاهی

---

کیتوزان یک ماده طبیعی تجزیه‌پذیر مشتق شده از پوست میگو و خرچنگ‌ است، که نقش ضد میکروبی دارد و کاربرد آن در مبارزه با قارچ‌ها و باکتری‌ها گزارش شده است. کیتوزان به‌طور مستقیم بر خصوصیات ریختی بیمارگرهای تیمار شده اثر می‌گذارد و توانایی قارچ‌ایستایی و قارچ‌کشی دارد. کیتوزان همچنین تولید گلوکانوهیدرولازها، مواد فنلی و فیتوآلکسین‌های ضد قارچی را افزایش و آنزیم‌های مرتبط با پوسیدگی نرم مثل پلی‌گالاکترونازها را کاهش می‌دهد. علاوه بر این کیتوزان باعث ایجاد موانع ساختاری از طریق تشکیل مواد لیگنینی در گیاهان در برابر بیمارگرها می‌شود. بنابراین کیتوزان به‌عنوان یک ماده زیستی جدید ، غیرسمی، القاکننده مقاومت گیاهان در برابر بیماری‌ها، مورد توجه قرار گرفته است.

---

اکثر محصولات کشاورزی توسط بذر تکثیر می‌شوند. تعداد زیادی از قارچ‌های بیمارگر گیاهان نیز همراه با بذر منتقل و منتشر ‌شده، باعث بروز و شیوع بیماری‌های مخرب در مزرعه می‌شوند. با شناسایی قارچ‌های بذرزاد می‌توان از بروز بیماری‌های آن‌ها پیش‌گیری نمود. در این مقاله خصوصیات ریخت‌شناسی ده قارچ‌ بیمارگر بذرزاد متعلق به جنس‌های Alternaria، Aspergillus و Bipolaris، که می‌توانند باعث پوسیدگی و یا کاهش قوه جوانه‌زنی بذر و یا بیماری لکه قهوه‌ای یا سوختگی برگ غلات شوند، شرح داده شده‌اند.

---

قرچه ن. و صدروی م. ۱۳۹۴. معرفی پنج بیماری مهم قارچی حبوبات در ایران. دانش بیماری­شناسی گیاهی  ۴(۲):۲۵-۱۷.

دانه­های لوبیا، نخود، عدس، ماش و باقلا سرشار از پروتئین هستند. استان کهگیلویه و بویر­احمد، یکی از مناطق کشت این گیاهان است. پنج بیماری مهم قارچی پژمردگی فوزاریومی، پوسیدگی فوزاریومی ریشه، سوختگی آسکوکیتایی، سوختگی آلترناریایی و پوسیدگی ذغالی در این استان روی این گیاهان شایع هستند. نشانه­های این بیماری‌ها، خصوصیات کلیدی ریخت­شناسی بیمارگرها و مناطق انتشار آن­ها در ایران و جهان شرح داده شده است.

---

عرفانی م. و داوری م. ۱۳۹۷. بازدارنده‌های پروتئازی و کاربرد آن‌ها بر علیه بیمارگرهای گیاهی. دانش بیماری‌شناسی گیاهی ۷(۲): ۷۲-۶۰. DOI: ۱۰,۲۹۸۲/PPS.۷.۲.۶۰

پروتئازها باعث شکستن پیوندهای پپتیدی شده و مانع فعالیت پروتیینها و باعث تخریب آن‌ها می­گردند. این مولکول­ها به چهار گروه پروتئازهای سرین، سیستئین، آسپارتیک و متالوپروتئازها تقسیم می­شوند. بیمارگرهای گیاهی از این مولکول­ها برای بیمار نمودن گیاهان استفاده می­کنند. در مقابل، گیاهان نیز موادی تولید می­کنند که بازدارنده پروتئازهای بیمارگری است. مهار کننده پروتئازی سرین یکی از مهم­ترین این مهارکننده‌ها است. این مولکول­ها در سلول­های گیاهی و در هنگام حمله ریزجانداران بیماریزا و ویروس­ها تولید می‌گردند. بازدارنده­های پروتئازی بر اساس تشابه توالی ژنی و ساختاری خود به خانواده­های مختلفی تقسیم می­شوند. با شناخت نحوه عمل این نوع مولکول­ها و انتقال ژن­های تولید کننده آن‌ها به گیاهان مهم می­توان از این مواد به عنوان یک روش مبارزه زیستی با بیمارگرهای گیاهی استفاده کرد، چرا که احتمال مقاوم شدن بیمارگرها به این روش دفاعی خیلی کم است.

---

احمدی­ زاده اصفهانی آ، صدروی م و کاظمی ش (۱۳۹۸) تاثیر نانوکیتوزان بر بیماری سوختگی زودهنگام گوجه‌فرنگی. دانش بیماری‌شناسی گیاهی ۸(۲):۱۰۹-۱۰۲. DOI: ۱۰,۲۹۸۲/PPS.۸.۲.۱۰۲

مقدمه: سوختگی زودهنگام ناشی از گونه­ های Alternaria یکی از بیماری‌های مهم­ گوجه­ فرنگی در جهان است. این بیماری از بیشتر مناطق ایران با آلودگی تا ۹۰ درصد گزارش شده است. این پژوهش به منظور بررسی تاثیر نانوکیتوزان بر شدت بیماری برای استفاده از آن به عنوان جایگزین قارچکش شیمیایی کلروتالونیل انجام شد. مواد و روش­ها: مزرعه­ ها و گلخانه­ های تولید گوجه ­فرنگی استان فارس، در جنوب ایران، بازدید و از بوته­ های بیمار نمونه­ برداری شد. بیمارگرها از بافت­های بیمار جداسازی، خالص­سازی وبا مطالعه خصوصیات ریخت­شناسی شناسایی گردیدند. تاثیر نانوکیتوزان در سه غلظت سه، پنج و هفت گرم بر لیتر قبل و بعد از تلقیح دو بیمارگر و قارچکش کلروتالونیل بر شاخص­های شدت بیماری در رقم­های Sunseed و  ۱۶، در شرایط گلخانه در قالب طرح آزمایشی فاکتوریل با طرح آماری کاملاً تصادفی با چهار تکرار برای هر تیمار آزمایش شدند.
داده­ های حاصله مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و میانگین­ها مقایسه شدند. یافته­ ها: بیمارگرها A. solani و A. alternata شناخته شدند. نتیجه آزمایش گلخانه­ ای نشان داد که قدرت بیماریزایی A. solani  بیشتر از A. alternata است، رقم ۱۶ مقاومت نسبی بیشتری به بیماری دارد و نانوکیتوزان در ۵ و ۷ میلی­گرم در لیتر قبل از تلقیح بیمارگرها و در غلظت ۷ میلی­گرم بعد از تلقیح بیمارگرها شاخص­های شدت بیماری را به طور معنی­ داری بیشتر از سایر تیمارها کاهش می­دهد. نتیجه­ گیری:  نانوکیتوزان می­تواند به عنوان یک قارچکش زیستی جایگزین­ مناسب قارچکش شیمیایی کلروتالونیل برای مدیریت بیماری باشد.
 

---

حسینی س م، درویش‌نیا م، رضایی‌نژاد ع، بازگیر ع، درویش‌نیا  ف (۱۴۰۱) اثر اسانسهای آویشن، نعناع فلفلی،  مرزه و دو قارچ‌کش بر رشد سه قارچ بیماری‌زای گیاهی. دانش بیماری‌شناسی گیاهی ۱۱(۲): ۵۲-۶۰.                  

---