سامانه نشریات دانشگاه یاسوج دانش بیماری شناسی گیاهی

چاره‌گانی  ح. 1394. کاربرد فن‌آوری ریزآرایه‌ها در نماتدشناسی گیاهی. دانش بیماری‌شناسی گیاهی 5(1):89-76.

در طی یک واکنش سازگار، نماتدهای مولد غده ریشه (Meloidogyne spp.) با تحریک تولید سلول‌های غول‌آسای چند هسته‌ای منجر به ایجاد تمایز در ریشه گیاه میزبان می‌گردند. رشد و تکثیر بیش‌از اندازه سلول‌های اطراف سلول‌های غول منجر به تولید غده روی ریشه گیاه میزبان می‌شود. مطالعات مختلف نشان داده که تغییرات حاصل در سلول‌های ریشه و تولید مکان‌های تغذیه‌ای با کارکرد و شکل اختصاصی، نیازمند ایجاد تغییرات در میزان بیان تعداد زیادی از ژن‌ها درون سلول‌های میزبان می‌باشد. روش‌های قدیمی بررسی تغییرات در میزان بیان ژن‌ها، شامل تفاوت در بیان ژن‌ها در سلول‌های سالم و آلوده، ردیابی ژن‌های مشخص با استفاده از نشانگر GUS یا استفاده از روش دورگ‌سازی در محل و روش به دام اندازی راه‌انداز ژن، نشان داده‌اند که درون سلول‌های غول‌آسا در مقایسه با بافت‌های سالم ریشه در حدود 50 ژن گیاهی افزایش بیان و 10 ژن کاهش بیان پیدا می‌کنند. فن­آوری ریزآرایه این امکان را به محققین می‌دهد که در یک مرحله آزمایش، تغییرات در بیان تعداد بسیار زیادی از ژن‌ها در همکنش گیاه-نماتد را مورد بررسی قرار دهند. ریزآرایه DNA مجموعه‌ای از نقاط میکروسکوپی DNA روی یک بستر جامد می‌باشد. هر کدام از نقاط DNA شامل ^12-10 مول از یک توالی DNA مشخص به نام پروب می‌باشد که می‌تواند تکه کوچکی از یک ژن باشد که با cDNA یا cRNA استخراج شده از نمونه مورد بررسی (نمونه هدف) هیبرید شود. پروب-هدف هیبرید شده معمولاً بوسیله هدف نشاندار شده با رنگ‌های فلورسانت یا نقره ردیابی و تشخیص داده می‌شود.

صادقی ل. و جمالی س. 1395. سازوکارهای مولکولی دفاعی گیاهان در برابر نماتدها. دانش بیماری‌شناسی گیاهی 5(2): 100-90.

نماتدهای انگل گیاهی قادر هستند آسیب‌های زیادی به محصولات کشاورزی وارد سازند. آن‌ها انگل اجباری بوده و جهت کسب مواد غذایی لازم برای رشد و تکثیر خود، نیازمند برقراری رابطه­ی سازگار انگلی با گیاه میزبان هستند. ممانعت از دفاع میزبان، گام اصلی برای بیماری‌زایی موفق نماتدها است. پاسخ دفاعی گیاه از لحظه نفوذ نماتد به ریشه فعال می‌شود. استایلت و ترشحات غدد مری، نقش اصلی در طول مراحل نفوذ، مهاجرت به داخل ریشه و استقرار در محل تغذیه سلول‌های گیاه میزبان ایفا می­کنند. یافته‌های جدید نشان می‌دهند که ترشحات غدد مری نماتدها به‌عنوان عملگر، در آپوپلاست و سیتوپلاسم سلول‌های میزبان دریافت شده و سبب فعال شدن پاسخ‌های دفاعی در گیاه مقاوم می‌شوند. سازوکارهای مولکولی دفاعی گیاهان در برابر نماتدها، در این مقاله شرح داده شده­ اند.

ابوترابی ا. 1395. معرفی چهار گونه‌ی گل جعفری مهارکننده‌ی نماتدهای غده ریشه. دانش بیماری‌شناسی گیاهی 6(1): 79-68.

نماتدهای غده ریشهMeloidogyne spp.) ) از عوامل بازدارنده کشت محصولات کشاورزی هستند. کشت برخی از گیاهان با داشتن خاصیت آللوپاتی، همراه با گیاه میزبان نماتد، یکی از روش‌های مدیریتی در جهت مهار عوامل بیمارگر خاکزاد و تولید محصول سالم است و می‌تواند جایگزین مناسبی برای حذف و یا کاهش مصرف سموم آلاینده باشد. گل­های جعفری (Tagetes spp.) گیاهانی یک‌ساله از تیره Astraceae و شامل بیش از 50 گونه می‌باشند که به‌عنوان گیاهان زینتی پوششی کشت می­شوند. اثر مهار‌کنندگی این گیاهان روی جنس‌های مختلف نماتدها به اثبات رسیده است. بنابراین گل­های­ جعفری می‌توانند جایگزین مناسبی برای نماتدکش­ها باشند. گل­های جعفری با ترشح آنزیم آلفا- ترتینیل علاوه بر اثر بازدارندگی روی نماتدهای غده ریشه، سایر بیمارغدهای موجود در خاک از جمله قارچ‌ها، باکتری‌ها و حشرات را نیز مهار نموده و نقش مثبتی در رشد رویشی گیاه همراه دارند. در این مقاله اثر مهارکنندگی مهم‌ترین گونه‌های گل جعفری شامل Tagetes tenuiifolia Cav., Tagetes minuta L., Tagetes patula L., Tagetes erecta L. روی نماتدهای غده ریشه شرح داده شده است.