دانش بیماری شناسی گیاهی

خیار در بعضی مناطق مرطوب کشور برای مبارزه با بیماری سفیدک‌کرکی با قارچ‌کش مانکوزب سم‌پاشی و پس از گذشت مدت زمان کوتاهی برداشت می‌شود. بنابراین تعیین میزان باقی‌مانده این قارچ‌کش در میوه خیار، از نظر حفظ سلامت مصرف‌کنندگان اهمیت دارد. مقدار باقی‌مانده این قارچ‌کش در نمونه‌های میوه خیار که به طور تصادفی جمع‌آوری می‌شوند، تعیین می‌گردد. از هر نمونه 100 گرم وزن و در دستگاه سوکسله با حلال ان- هگزان، عصاره آن استخراج می‌شود. میزان جذب نور با طول موج 280 نانومتر این عصاره در دستگاه اسپکتروفتومتر اندازه-گیری و در نمودار خطی، نشان دهنده رابطه بین میزان جذب نور توسط یک عصاره با رقت ماده موثره این قارچ‌کش موجود در آن، قرار داده می‌شود و مقدار باقی‌مانده قارچ‌کش مانکوزب در عصاره هر نمونه تعیین می‌شود. بیشینه باقی-مانده مجاز این قارچ‌کش 2 میلی‌گرم در هر کیلوگرم میوه خیار است.

 فلفل‌دلمه‌ای، یکی از گیاهانی است که با توجه به ارزش غذایی و میزان مصرف آن، اخیراً کشت آن در استان اصفهان گسترش یافته است. در طی بازدید مزارع و گلخانه‌های تحت کشت این گیاه در این استان، بوته‌های بیمار نمونه‌برداری و در کیسه‌های پلاستیکی تمیز جمع‌آوری و به آزمایشگاه انتقال داده شدند. بررسی نشانه‌های بیماری‌ها، جداسازی، خالص‌سازی و خصوصیات ریخت‌شناسی بیمارگرها نشان داد که 5 بیماری سفیدک‌کرکی، سفیدک‌پودری، پوسیدگی اسکلروتینیایی ساقه، سوختگی آلترناریایی و کپک خاکستری، که عوامل آن‌ها : Peronospora tabacina ،Levielulla taurica ، Sclerotinia sclerotiorum ، Alternaria alternata و Botrytis cinerea هستند، روی اندام‌های هوایی فلفل‌دلمه‌ای در این استان شایع می‌باشند. روش‌های نمونه‌برداری، جداسازی و خالص‌سازی بیمارگرها، نشانه‌های بیماری‌ها و خصوصیات ریخت‌شناسی عوامل آن‌ها شرح داده شده است.

سفیدک‌های پودری از قارچ‌های انگل‌های اجباری مهم گیاهان هستند، که با به وجود آمدن پوشش سفیدرنگ روی قسمت‌های هوایی آن‌ها باعث زردی، خشکی و کاهش کمی و کیفی محصول گیاهان زراعی، درختان میوه، جالیز و زینتی می‌شوند. از بین روش‌های مبارزه با این بیمارگرها تنها امکان استفاده از قارچ‌کش‌ها بعد از بروز آن‌ها وجود دارد، ولی به دلیل خطرات زیست محیطی استفاده از سموم شیمیایی، امکان باقیماندن آن‌ها در محصول و گزارش مقاومت به قارچ‌کش‌ها در بعضی از سفیدک‌های پودری، مبارزه زیستی با این بیمارگرها مورد توجه قرار گرفته است. قارچ‌های Ampelomyces quisqualis، Pseudozyma flocculosa و Lecanicillium longisporum، باکتری Bacillus subtilis ، کنه Tydeus lambi و کفشدوزک 20 نقطه‌ای Psyllobora vigintimaculata به طرز موثری در مبارزه با سفیدک‌های پودری خیار، کدو، گوجه‌فرنگی، فلفل، انگور و رز استفاده شده‌اند و تعدادی از آن‌ها به شکل تجارتی به بازار نیز عرضه شده‌اند.

سفیدک پودری یکی از بیماری‌های مهم یونجه در بسیاری از مناطق کشور به شمار می‌آید. قارچ Leveillula taurica که مهمترین عامل این بیماری است، در مناطق گرم و خشک دنیا انتشار داشته و دامنه میزبانی وسیعی دارد. مناسب‌ترین روش مدیریت بیماری شناسایی و کاشت ارقام مقاوم یا نیمه‌مقاوم است. بر اساس آزمایش‌ ارقام انجام شده در ایران، Codi و قره‌یونجه نیمه‌مقاوم، بمی نیمه‌حساس، همدانی‌121 و همدانی122 حساس و Simertchenskava, Diablorde, Ranger و مهاجران بسیارحساس تشخیص داده شده‌اند. بنابراین ارقام نیمه‌مقاوم Codi و قره‌یونجه را برای مدیریت این بیماری می‌توان مورد استفاده قرار داد.

 بیماری سفیدک پودری چغندر ناشی از قارچ Erysiphe polygoni در استان اصفهان روی چغندر لبویی، در مناطق سردسیر به طور همه‌گیر و روی چغندر علوفه‌ای با شدت کمتری شیوع دارد. مطالعه و شناسایی بیمارگر نشان داده که آسکوکارپ آن در اواخر فصل به صورت نقاط زرد رنگ، سپس قهوه‌ای روشن تا تیره و سیاه رنگ کروی شکل در سطح و زیر برگ‌ها و حتی دمبرگ‌ها تشکیل می‌شود. آسک‌ها حاوی آسکوسپورهای بیضی شکل هستند. نشانه‌های بیماری، مشخصات بیمارگر و روش‌ مدیریت بیماری شرح داده شده ‌است.

 بیماری سفیدک کرکی، ناشی از Pseudoperonospora cubensis ، مهمترین بیماری خیار در مناطق مرطوب و گلخانه‌های تولید آن در کشور است، که خسارت آن تا 100درصد محصول می‌رسد. از آنجا که برای مبارزه با این بیماری روی ارقام حساس تحت کشت، اغلب از مبارزه شیمیایی استفاده می‌شود، با برقراری برنامه پیش‌آگاهی آن براساس بررسی جمعیت بیمارگر در مزرعه و اندازه‌گیری دما و رطوبت نسبی هوا در مزرعه و گلخانه می‌توان زمان ظهور بیماری را پیش‌بینی نمود و با یک سمپاشی به موقع با یکی از سموم محفاظتی و یا جذبی مناسب از بروز و شیوع بیماری پیشگیری نمود و خطر باقیماندن سم در این محصول، که به صورت تازه مصرف می‌شود، هزینه‌های تولید و قیمت محصول را کاهش داد.