دانش بیماری شناسی گیاهی

فرح­بخش ف. و مساح ا. 1394. ژنتیک مقاومت به بیماری‌های گیاهی. دانش بیماری‌شناسی گیاهی 4(2):73-64. 

دانش رو به پیشرفت بررسی عملکرد و تکامل هم­زمان ژن‌های مقاومت در گیاهان با ژن­های پرآزاری در بیمارگرها، فرصت‌ جدیدی را برای ایجاد مقاومت پایدار در برابر بیماری‌های گیاهی فراهم ساخته ­است.  این مقاله، یافته­های نوین در مورد ژنتیک انواع مقاومت، عملکرد و تکامل ژن‌های مقاومت دخیل در تشخیص بیمارگر، پیام‌رسانی و پاسخ به بیمارگر، را شرح می­دهد.

فولادوند س. و حسینی س.ع. 1394. قارچ‌ها و شبه قارچ‌های ناقل ویروس‌های گیاهی. دانش بیماری‌شناسی گیاهی 4(2):63-53.

قارچ‌های Olpidium brassicae و  O. boronovanus و دو گونه شبه قارچ Polymyxa graminis و P.betae به عنوان ناقلین مهم ویروس‌های گیاهی شناخته شده‌اند. تمامی این قارچ‌ها و شبه­قارچ­ها انگل اجباری ریشه گیاهان می‌باشند و ویروس‌های متعلق به 12 جنس در 4 خانواده را منتقل می‌کنند. در این مقاله ضمن معرفی این ناقلین و چرخه­ی زندگی آن‌ها، ویروس­هایی که منتقل می­کنند و نحوه­ی کسب و انتقال ویروس‌ها شرح داده شده­اند.

تنها معافی ز. و حیدری  ر. 1394. مروری بر وضعیت نماتد سیست سویا در ایران. دانش بیماری‌شناسی گیاهی  4(2):16-1.

نماتد سیست سویا در اکثر کشورهای تولید کننده سویا در دنیا گسترش داشته و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل خسارتزای این محصول محسوب می‌گردد. در ایران نماتد سیست سویا اولین بار در سال 1378 از شمال کشور گزارش شد. در حال حاضر این نماتد در استان‌های گلستان و مازندران گسترش دارد، میزان آلودگی در مزارع از دامنه وسیعی برخوردار است و در اکثر مزارع آلوده در هر دو استان در زمان برداشت محصول و همچنین قبل از کاشت سویا میزان جمعیت بالاتر از حد آستانه زیان اقتصادی است که برای این نماتد ذکر شده است. نژادشماره 3 یا  Hg Type 0 به‌عنوان نژاد غالب و رقم کتول (DPX) تنها رقم مقاوم سویا به این نماتد در ایران تعیین شده است. در این مقاله اهمیت نماتد سیست سویا، پراکنش و شدت آلودگی، شکل شناسی نماتد و نشانه­های آلودگی در مزرعه، نژاد یا تیپ (Hg Type)، چرخه زندگی، واکنش ارقام سویا نسبت به نژاد غالب در ایران و مدیریت آن براساس پژوهش‌های انجام شده در ایران و جهان شرح داده شده است.

کریمی ک.، بابای اهری ا. و ارزنلو م. 1394. بیماری آنتراکنوز توت‌فرنگی. دانش بیماری‌شناسی گیاهی 4(2):40-26.

بیماری آنتراکنوز یکی از مخرب‌ترین بیماری‌های توت‌فرنگی است که توسط سه گونه قارچ Colletotrichum acutatum، C. gloeosporioides  و C. fragariae ایجاد می‌شود. دو گونه C. acutatum و C. gloeosporioides دارای دامنه میزبانی وسیع‌تری هستند و بر اساس آخرین ارزیابی‌های تبارزایی چند ژنی جدایه‌های متعدد عامل آنتراکنوز توت‌فرنگی جمع آوری شده از مناطق مختلف دنیا متعلق به این دو گونه، در چندین خوشه مختلف مربوط به گونه‌های مخفی دسته‌بندی می‌شوند. گونه C. acutatum علیرغم آلوده کردن اکثر اندام‌های گیاه، عمدتاً عامل پوسیدگی میوه بوده و نسبت به دو گونه دیگر که در ارتباط با پوسیدگی طوقه شناخته شده هستند، فراگیرتر و خسارت‌زاتر می‌باشد. انتشار زادمایه بیماری توسط قطرات باران یا آبیاری بارانی، انسان و حیوانات صورت می‌گیرد. مدیریت تلفیقی بیماری شامل روش‌های زراعی، شیمیایی، زیستی و استفاده از ارقام مقاوم است. با توجه به اهمیت بیماری آنتراکنوز توت‌فرنگی از لحاظ میزان خسارت و شیوع اخیر آن در مناطق کشت و پرورش این محصول در ایران در این مقاله نحوه تشخیص صحیح عامل بیماری، جنبه‌های زیست‌شناستی و روش‌ مدیریت بیماری شرح داده شده است.

قرچه ن. و صدروی م. 1394. معرفی پنج بیماری مهم قارچی حبوبات در ایران. دانش بیماری­شناسی گیاهی  4(2):25-17.

دانه­های لوبیا، نخود، عدس، ماش و باقلا سرشار از پروتئین هستند. استان کهگیلویه و بویر­احمد، یکی از مناطق کشت این گیاهان است. پنج بیماری مهم قارچی پژمردگی فوزاریومی، پوسیدگی فوزاریومی ریشه، سوختگی آسکوکیتایی، سوختگی آلترناریایی و پوسیدگی ذغالی در این استان روی این گیاهان شایع هستند. نشانه­های این بیماری‌ها، خصوصیات کلیدی ریخت­شناسی بیمارگرها و مناطق انتشار آن­ها در ایران و جهان شرح داده شده است.

مسلم­خانی ک. و مظفری ج. 1394. مدیریت بیماری پژمردگی باکتریایی سیب­زمینی با سلامت­سنجی غده­های بذری. دانش بیماری‌شناسی گیاهی 5(1): 75-62.

باکتری Ralstonia solanacearum  یکی از مهم­ترین بیمارگرهای گیاهی است که باعث کاهش کمی و کیفی محصول سیب­زمینی می­شود. مبارزه با این باکتری به دلیل دامنه میزبانی گسترده و نیز انتشار وسیع آن در خاک­های مناطق مختلف و انتقال آن از طریق آب آبیاری و غده‌هایی که آلودگی پنهان دارند، بسیار مشکل است. در حال حاضر این باکتری در اکثر نقاط ایران پراکنده شده است و با ایجاد پژمردگی و پوسیدگی قهوه­ای به عنوان خطری بالقوه، محصول سیب­زمینی کشور را تهدید می­کند. تهیه و کاشت غده­های بذری سالم و گواهی شده موثرترین روش­ مدیریت بیماری است. مدیریت موفق بیماری، مستلزم داشتن دانش کافی در مورد نحوه­ی پراکنش و شیوع بیماری است. در این مقاله ضمن شرح یافته­های نوین علمی در مورد بیماری، روش­های جدید ردیابی باکتری برای سلامت­سنجی غده­های بذری سیب­زمینی معرفی شده­اند.

صدروی م. و رحیمی­زاده م. 1394. معرفی ده گونه­ی مفید Penicillium . دانش بیماری‌شناسی گیاهی 5(1):13-1.

گونه­های Penicillium ، اغلب به حالت گندرو در بقایای گیاهی در خاک، فرآورده­های گیاهی، میوه­های تازه و آبدار آسیب­دیده یا میوه­ها و دانه­های انباری زندگی می­کنند. این قارچ­ها را می­توان براساس ویژگی‌های پرگنه، کنیدیوم­بر، فیالیدها و کنیدیوم­ها، روی محیط کشت­های اختصاصی شناسایی کرد.  توانایی بعضی جدایه­های ده گونه­ی
 P. aurantiogriseum ،P. bilaiae ،P. chrysogenum ،P. citrinum ،P. funiculosus ،P. glabrum ،
P. griseofulvum ،P. oxalicum ،P. purpurogenum  و P. simplicissimum برای مهار بیماری‌های پژمردگی فوزاریومی و ورتیسلیومی گوجه‌فرنگی، کپک سفید و پوسیدگی خاکستری حبوب، پوسیدگی قهوه‌ای و سوختگی سرشاخه هلو، سوختگی دیرهنگام و سیست سیب‌زمینی و یا به ‌عنوان عامل افزایش‌دهنده رشد گیاهان به اثبات رسیده است. خصوصیات ریخت­شناسی کلیدی این قارچ­ها در این مقاله شرح داده شده است. اکثر این قارچ­ها از ایران نیز گزارش شده­اند، بنابراین شناسایی و کاربرد جدایه­های موثر آن­ها برای مبارزه با بیماری­های گیاهی و یا افزایش رشد گیاهان را می­توان پیشنهاد کرد. 

صادقی ل. و جمالی س. 1395. سازوکارهای مولکولی دفاعی گیاهان در برابر نماتدها. دانش بیماری‌شناسی گیاهی 5(2): 100-90.

نماتدهای انگل گیاهی قادر هستند آسیب‌های زیادی به محصولات کشاورزی وارد سازند. آن‌ها انگل اجباری بوده و جهت کسب مواد غذایی لازم برای رشد و تکثیر خود، نیازمند برقراری رابطه­ی سازگار انگلی با گیاه میزبان هستند. ممانعت از دفاع میزبان، گام اصلی برای بیماری‌زایی موفق نماتدها است. پاسخ دفاعی گیاه از لحظه نفوذ نماتد به ریشه فعال می‌شود. استایلت و ترشحات غدد مری، نقش اصلی در طول مراحل نفوذ، مهاجرت به داخل ریشه و استقرار در محل تغذیه سلول‌های گیاه میزبان ایفا می­کنند. یافته‌های جدید نشان می‌دهند که ترشحات غدد مری نماتدها به‌عنوان عملگر، در آپوپلاست و سیتوپلاسم سلول‌های میزبان دریافت شده و سبب فعال شدن پاسخ‌های دفاعی در گیاه مقاوم می‌شوند. سازوکارهای مولکولی دفاعی گیاهان در برابر نماتدها، در این مقاله شرح داده شده­ اند.

اطمینانی ف.، اطمینانی ا. و حریقی ب. 1395. نقش باکتری‌های درون­رست در کشاورزی پایدار. دانش بیماری‌شناسی گیاهی 5(2):80-71.

امنیت غذایی، مهم‌ترین چالش جهان امروز است. این چالش در مناطقی که ویژگی‌های اقلیمی و محیطی نامساعد دارند، اهمیت بیش‌تری دارد. بحران امنیت غذایی موجب تشدید مشکلات زیست‌محیطی و بوم‌شناختی شده است زیرا برای افزایش محصول، سال‌ها افزایش استفاده از کودها و سموم شیمیایی مدنظر بوده است. کاربرد بعضی باکتری‌های درون­رست که قادر به افزایش عملکرد گیاه میزبان از راه‌هایی همچون تثبیت نیتروژن، حل فسفات، تولید هورمون‌های گیاهی، توانایی مهار زیستی بعضی بیمارگرهای خاک­زاد و افزایش مقاومت گیاهان به تنش‌های غیرزیستی می‌باشند، راهی برای رسیدن به کشاورزی پایدار است.

موسوی س. و ارزنلو م. 1395. بیماری لکه برگی سرکوسپورایی چغندرقند. دانش بیماری‌شناسی گیاهی 5(2):22-13.

بیماری لکه برگی سرکوسپورایی چغندرقند یکی از مهم‌ترین بیماری اندام‌های هوایی این گیاه است. این بیماری در سراسر جهان بیش از یک سوم مناطق کشت چغندرقند را تحت تأثیر قرار داده است. عامل بیماری قارچ Cercospora beticola است. تنوع ریخت‌شناختی و ژنتیکی زیادی در داخل و بین جمعیت‌های این گونه گزارش شده است. مدیریت بیماری به روش‌های زراعی، کاشت ارقام مقاوم و ‌پاشیدن سموم شیمیایی صورت می­گیرد. با توجه به خسارت اقتصادی بیماری در ایران، در این مقاله جنبه‌های مختلف آن شامل معرفی عامل بیماری، زیست‌شناسی، چرخه بیماری و روش‌های مدیریتی کارآمد بیماری شرح داده شده است.

خضری م. 1395. تشکیل بیوفیلم در باکتری پروبیوتیک Bacillus subtilis. دانش بیماری‌شناسی گیاهی 5(2):62-52.

اغلب باکتری‌ها قادر به تشکیل اجتماعی به نام بیوفیلم هستند که از نظر ساختار و عملکرد بسیار متنوع ولی در ویژگی‌های عمومی شباهت‌های زیادی دارند. ترکیب اصلی بیوفیلم پلی‌ساکاریدهای خارج سلولی است. باکتری پروبیوتیک Bacillus subtilis یک باکتری گرم مثبت، میله‌ای‌شکل، تولیدکننده اندوسپور و خاکزی است که در  کشاورزی به‌عنوان ارتقادهنده‌ی رشد گیاهان و مهار زیستی بیمارگرهای گیاهی کاربرد زیادی دارد. تشکیل بیوفیلم باکتری را برای مدت طولانی زنده نگه می­دارد. ساختار بیوفیلم موجب حفظ و بقای باکتری در برابر شرایط نامساعد محیطی مانند وجود آنتی‌بیوتیک‌ها، سموم شیمیایی و مواد کشنده می‌شود. توانایی تشکیل بیوفیلم در باکتری پروبیوتیک B. subtilis جهت افزایش کلنیزاسیون ریشه و توان مهار زیستی بیمارگرهای گیاهی اهمیت زیادی دارد.

 مطیعیان ل. و نصراصفهانی م. 1395. روش مدیریت نماتد سیستی چغندرقند. دانش بیماری‌شناسی گیاهی 5(2): 41-32.

چغندرقند یکی از محصولات اساسی و ماده اولیه صنایع قند و شکر کشور می‌باشد. نماتد سیستی چغندرقند (Heterodera schachtii) یکی از خسارت‌زاترین بیمارگرهای چغندرقند به شمار می‌آید. این نماتد دامنه‌ی میزبانی وسیعی دارد و 218 گونه از 95 جنس متعلق به 23 خانواده‌ی گیاهی، از گونه‌های زراعی، زینتی و علف‌های‌هرز را شامل می‌شود. روش‌ مدیریت این نماتد شامل ممنوعیت کشت در اراضی شدیداً آلوده، کشت زود هنگام (فرار)، تناوب زراعی، استفاده از ارقام مقاوم، استفاده از عوامل دارای توان مهارزیستی بیمارگر، کودهای آلی، کودهای دامی، ضایعات گیاهی، کمپوست، ورمی کمپوست، آفتاب‌دهی و استفاده از سموم شیمیایی شرح داده شده است.

نرمانی ا. و  ارزنلو  م. 1395. بیماری اسکای انگور. دانش بیماری‌شناسی گیاهی 6(1): 21-12.

اسکا یکی از مهم‌ترین و مخربترین بیماری‌های انگور در جهان  است که باعث کاهش رشد و محصول در تمام مراحل کشت و پرورش آن می‌شود. قارچ Phaeoacremonium minimum، به‌عنوان عامل اصلی این بیماری در جهان شناخته شده و بیماری‌زایی آن روی انگور در ایران به اثبات رسیده است. در تاکستان‌ها، درختچه­های مادری و مواد تکثیری آلوده و خاک منابع اصلی زادمایه به شمار می‌روند. مهم‌ترین راه ورود بیمارگر و شیوع آلودگی زخم‌های ناشی از هرس به شمار می‌رود. عوامل محیطی و فصلی مختلفی از جمله تنش خشکی و صدمات ناشی از یخبندان، در بروز نشانه‌های بیماری مؤثر هستند. روش مدیریت بیماری مبتنی بر پیشگیری از شیوع آن با هرس و معدوم کردن اندام‌های آلوده و تیمار زخم‌های ناشی از هرس با قارچ‌کش‌ها پیشنهاد شده‌اند.

صفایی فراهانی ب. و مستوفی‌زاده قلمفرسا ر. 1395. دورگ‌های بین گونه‌ای Phytophthora spp. و خطر آن‌ها برای کشاورزی. دانش بیماری‌شناسی گیاهی 6(1): 46-33.

دورگ‌شدن بین‌گونه‌ای فرایند تکاملی مهمی است که منجر به سازگاری و گونه‌زایی می‌شود. در دهه‌ی اخیر، پیشرفت در روش‌های رده‌بندی مولکولی منجر به افزایش تعداد دورگ‌های بین‌گونه‌ای توصیف شده در جنس Phytophthora شده است. در دورگ‌های Phytophthora، توارث و نوترکیبی ژن‌های دو والد منجر به افزایش تهاجم و وسیع‌تر شدن دامنه‌ی میزبانی در مقایسه با هر یک از والدین می‌شود. تاکنون چندین دورگ بین‌گونه‌ای Phytophthora در ایران گزارش شده است. شناسایی و بررسی بیماری‌زایی و دامنه‌ی میزبانی دورگ‌های موجود در ایران و پیش‌گیری از تشکیل دورگ‌های جدید پیش از بروز خسارت اقتصادی شدید، برای مدیریت بیماری‌های ناشی از این شبه­قارچ­ها پیشنهاد می‌شود.