دوره 3، شماره 2 - ( 12-1395 )
سال 3 شماره 2 صفحات 66-43 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
babazekri F, Nooripoor M, Sharifi Z. (2017). Identifying and Prioritizing Factors Affecting Degradation of Rangelands and Forests: The Case of Central District of Dena County. jfer. 3(2), 43-66.
URL: http://yujs.yu.ac.ir/jzfr/article-1-108-fa.html
URL: http://yujs.yu.ac.ir/jzfr/article-1-108-fa.html
باباذکری فاطمه، نوری پور مهدی، شریفی زینب. شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر در تخریب مراتع و جنگل‌ها: مورد مطالعه بخش مرکزی شهرستان دنا نشریه تحقیقات اکوسیستمهای جنگلی 1395; 3 (2) :66-43
دانشیار گروه توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران ، mnooripoor@yu.ac.ir
چکیده: (6960 مشاهده)
سابقه و هدف: جنگل و مرتع، مهم‌ترین ثروت‌های طبیعی یک کشور هستند. افزون بر این، دارای جایگاه ویژه‌ای در اکوسیستم کره زمین هستند؛ به طوری که در حفاظت از خاک و همچنین اعتدال آب و هوا نقش اساسی ایفا می‌کنند. با این وجود، آسیب‌های جدی و گاه جبران‌ناپذیری چه توسط عوامل طبیعی و چه توسط خود انسان بر آن‌ها وارد شده است. یکی از مناطقی که طی سال‌های گذشته، تخریب مراتع و جنگل‌ها در آن به وضوح قابل مشاهده بوده است، بخش مرکزی شهرستان دنا بوده است. لذا هدف از انجام این پژوهش، شناسایی و تجزیه و تحلیل عوامل مؤثر بر تخریب مراتع و جنگل‌ها در بخش مرکزی شهرستان دنا بود. مواد و روش‌ها: در این پژوهش از روش‌های کمی و کیفی در دو مرحله با استفاده از تکنیک مصاحبه و پرسشنامه استفاده شد. جامعه‌ی پژوهش در مرحله اول روستاییان و کارشناسان جهاد کشاورزی و همچنین اداره کل منابع طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد و شهرستان دنا بود. جامعه پژوهش در مرحله دوم شامل کارکنان هیئت علمی دانشگاه بوده که بومی و با منطقه آشنا بودند. در هر دو مرحله از روش گلوله برفی برای نمونه‌گیری استفاده شد. یافته‌ها: در مرحله‌ی اول، عوامل مؤثر بر تخریب مراتع و جنگل‌ها مشخص شد. این عوامل شامل عوامل سازمانی (نظارتی، حمایتی و اداری)، عوامل زیربنایی، فرهنگی- اجتماعی، قانونی، اقتصادی و طبیعی است و پس از آن، در مرحله دوم، از پاسخ دهندگان خواسته شد تا عوامل مذکور را بر اساس اصول روش AHP رتبه بندی نمایند. نتایج رتبه بندی نشان داد که نبود مدیریت قرق در میان عوامل نظارتی، حمایت کم دولت از بخش منابع طبیعی در میان عوامل حمایتی، فساد اداری در میان عوامل اداری، جاده‌سازی در میان عوامل زیربنایی، فرهنگ‌‌سازی ضعیف در میان عوامل فرهنگی- اجتماعی، نبود اقدامات قانونی مناسب و به هنگام در مواجهه با تصرفات غیرقانونی در میان عوامل قانونی، وجود فقر در بین روستانشینان در میان عوامل اقتصادی و خشک‌سالی در میان عوامل طبیعی مهم‌تر بودند.
نتیجه‌گیری: در نهایت، از جمله پیشنهادهایی که به‌منظور جلوگیری از تخریب جنگل‌ها و مراتع ارائه می‌شود آن است که به منظور مدیریت بهتر مراتع و جنگل‌ها از افراد بومی در اموری مانند قرقبانی و بخش‌های حفاظتی مربوط به منابع طبیعی استفاده شود. همچنین ضروری به نظر می‌ر‌سد که ساخت و سازهای در دست انجام از جمله جاده‌سازی، تأسیس نیروگاه‌های برق و غیره، از روی مطالعه‌ی دقیق از طریق جلسه‌ای با حضور مهندسان راه، مهندسین عمران و مهندسان توسعه‌ی روستایی صورت گیرد.
فهرست منابع
1. اکبری، م. 1391. جایگاه ارزشی جنگل و مرتع. بینات، 19(73): 202- 185.
2. امیرنژاد، ح. 1390. بررسی تأثیر عوامل اقتصادی - اجتماعی برای تمایل به خروج دام از جنگل‌های استان مازندران (مطالعه موردی جنگل‌های شهرستان ساری). مرتع، 5(2): 239-229.
3. انصاری، ن.، سیداخلاقی‌شال، ج. و قاسمی، م. 1387. عوامل اجتماعی - اقتصادی مؤثر در تخریب منابع طبیعی کشور و سهم آن‌ها در تخریب. تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 15(4): 524-508.
4. حسنی‌مهر، ص. 1392. بازشناسی استفاده از پتانسیل جنگل‌های گیلان با نگرش توسعه. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 45(1): 198-185.
5. خجسته، م.، کریمیان، ع. و اسماعیلی، ر. 1390. بررسی و شناسایی عوامل تخریب جنگل‌ها و مراتع در ایران. همایش منطقه‌ای جنگل‌ها و محیط‌زیست ضامن توسعه پایدار. بوشهر. 12-1.
6. خلیلیان، ص.، یوسفی، ع.، بلالی، ح. و کرامت‌زاده ع. 1386. تصحیح رشد اقتصادی برنامه سوم توسعه با توجه به استهلاک جنگل‌ها و مراتع. پژوهش کشاورزی، 7(4): 24-13.
7. دهقانیان، س. و سرافراز، ع. 1377. بررسی عوامل تخریب مراتع شمال خراسان از دیدگاه اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی. اقتصاد کشاورزی و توسعه، (23): 158-143.
8. ذوالفقاری، ع. و حاج‌عباسی، م. 1387. تأثیر تغییر کاربری اراضی بر خصوصیات فیزیکی و آبگریزی خاک در مراتع فریدون‌شهر و جنگل‌های لردگان. آب و خاک، 22(2): 262-251.
9. رضوی، م. 1380. بررسی عامل بوته‌کنی به عنوان یکی از عوامل تخریب پوشش گیاهی در سمنان. اقتصاد کشاورزی و توسعه، 9(33): 245-235.
10. رودگرمی، پ.، انصاری، ن. و فراهانی، ا. 1390. بررسی عوامل اجتماعی - اقتصادی مؤثر در تخریب منابع طبیعی استان تهران. تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 18(1): 171-151.
11. زرع‌کار، آ.، کاظمی زمانی، ب.، قربانی، س.، عاشق معلا، م. و جعفری، ح. 1392. تهیه نقشه پراکندگی فضایی خطر آتش‌سوزی جنگل با استفاده از روش تصمیم‌گیری چند معیاره و سامانه اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: سه حوزه جنگلی در استان گیلان). تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 21(2): 230-218.
12. شهرکی، م. و بارانی، ح. 1391. بررسی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر تخریب مراتع استان گلستان. حفاظت و بهره‌برداری از منابع طبیعی، 1(3): 78-59.
13. طهماسبیان، س.، مؤمنی، م. و نجفی، ف. 1391. بررسی علل و عوامل تخریب مراتع و راه‌کارهای جلوگیری از تخریب مراتع استان ایلام (مطالعه موردی شهرستان شیروانچرداول). نخستین همایش منطقه‌ای توسعه پایدار منابع طبیعی غرب کشور: چالش‌ها و راه‌کارها. دانشگاه پیام نور استان لرستان. الشتر. 5-1.
14. عبدالله‌پور، م. 1381. تخریب جنگل‌ها و بروز سیل، جهاد، 22(248 و 249): 81- 76.
15. غلامپور، خ.، محمودی، ج.، احمدی، ک. و براتی، م. 1391. بررسی عوامل اجتماعی و اقتصادی مؤثر بر تخریب مراتع منطقه اشتهارد شهرستان کرج. اکوسیستمهای طبیعی ایران، 3(1): 84-75.
16. قیطوری، م.، انصاری، ن.، سندگل، ع. و حشمتی، م. 1385. عوامل مؤثر در تخریب مراتع استان کرمانشاه. تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 13(4): 323-313.
17. کوچ، ی. و مقیمیان، ن. 1394. اثر تخریب جنگل و تغییر کاربری اراضی بر شاخص‌های اکوفیزیولوژی کربن و نیتروژن خاک. جنگل ایران، 7(2): 256-243.
18. کیانی، ف.، جلالیان، ا.، پاشایی، ع. و خادمی، ح. 1386. نقش جنگل‌تراشی، قرق و تخریب مراتع بر شاخص‌های کیفیت خاک در اراضی لسی استان گلستان. علوم آب و خاک، 11(41): 463-453.
19. مبینی‌دهکردی، ع. و پاشنگ، م. 1388. شناسایی عوامل مؤثر بر عرضه و تقاضای جهانی نفت و گاز با استفاده از تکنیک AHP. مطالعات اقتصاد انرژی، 6(20): 118- 78.
20. مرادی، ژ.، ملک‌حسینی، ا. و پاپ‌زن، ع. 1390. آسیب‌شناسی استفاده از منابع طبیعی به شیوه متداول با تأکید بر مرتع (مطالعه موردی منطقه چهل چشمه دیواندره). اولین کنگره ملی علوم و فناوری‌های نوین کشاورزی. دانشگاه زنجان. 4-1.
21. میرزایی‌زاده، و. و نیک‌نژاد، م. 1392. شناسایی عوامل مؤثر بر کاهش پوشش جنگلی با استفاده از تصاویر ماهواره لندست (مطالعه موردی: منطقه جنگلی بیوره- شهرستان ملکشاهی). حفاظت و بهره‌برداری از منابع طبیعی، 1(2): 108-91.
22. نکویی‌مهر، م.، رأفت‌نیا، ن.، رئیسیان، ح.، جهانبازی، ح.، طالبی، م. و عبدالهی، خ. 1385. تأثیر جاده‌سازی بر تخریب جنگل‌های منطقه بازفت. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 14(3): 243-228.
23. نوری‌پور، م. و شاه‌ولی، م. 1390. ارزیابی معیارهای پایداری روستایی شهرستان دنا بر اساس فرآیند ارتباطات: کاربرد تحلیل سلسله‌مراتبی. پژوهش‌های روستایی، 2(5): 92-63.
24. Christensen, M. & Heilmann. C.J., 2009. Forest biodiversity gradients and the human impact in Annapurn Conservation Area. Biodiversity and Conservation, 2205-2221. [DOI:10.1007/s10531-009-9583-9]
25. Galvin, K.A., Thornton, P.K., Roque de Pinho, J., Sunderland, J. & Boone, R.B. 2006. Integrated modeling and its potential for resolving conflicts between conservation and people in the rangelands of East Africa. Human Ecology, 34(2): 155-183. [DOI:10.1007/s10745-006-9012-6]
26. Han, J.G., Zhang, Y.J., Wang. C.J., Bai, W.M., Wang, Y.R., Han, G.D &. Li, L.H. 2008. Rangeland degradation and restoration management in China. The Rangeland Journal, 30: 233-239. [DOI:10.1071/RJ08009]
27. Haris, R.B. 2010. Rangeland degradation on the Qinghai-Tibetan plateau: A review of the evidence of its magnitude and causes. Journal of Arid Environments, 74: 1-12. [DOI:10.1016/j.jaridenv.2009.06.014]
28. Hirano, A. 2003. Mapping Sedentarization of the Rendille Pastoralists in Marsabit, Northern Kenya Using Remotely Sensed Image Data. Association of American Geographers, University of Tsukuba, 7: 111-121.
29. Ho, P. & Azadi, H. 2010. Rangeland degradation in North China: Perceptions of pastoralists. Environmental Research, 110: 302-307. [DOI:10.1016/j.envres.2009.12.007]
30. Mulyoutami, E., Rismawan, R. & Joshi, L. 2009. Local knowledge and management of simpukng (forest gardens) among the Dayak people in East Kalimantan, Indonesia, Forest Ecology and Management, 257: 2054-2061. [DOI:10.1016/j.foreco.2009.01.042]
31. Qiao, L. 2008. A model for suitability evaluation of tourism development for the suburban mining wasteland and its empirical research. Ecological economy, 4: 338-345.
32. Raizada, A., Dogra, P. & Dhyani, B.L. 2008. Assessment of a multiobjective decision support system generated land use plan on forest fodder dependency in a Himalayan watershed, Environmental modelling and software, 23: 1171- 1181. [DOI:10.1016/j.envsoft.2008.02.001]
33. Richard, A.G., Mafuru, C.S., Paul, M., Kayombo, C.J., Kashindye, A.M., Chirenje, L.I., usamba, E.B. 2011. Human activities influencing deforestation on meru catchment forest Reserve, Tanzania, Journal of Human Ecology, 33(1): 17-20. [DOI:10.1080/09709274.2011.11906344]
34. Timah, E., Ajaga, N., Tita, D., Ntonga, L., and Bongsiysi, I. (2008). Survey Demographic Pressure and Natural Resource Conservation, Ecological Economic, 64: 475-483. [DOI:10.1016/j.ecolecon.2007.08.024]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
