پژوهشهای بذر ایران

به‌منظور بررسی واکنش جوانه‌زنی بذر و رشد اولیه دو جمعیت کرج و اهواز علف هرز خرفه در شرایط مختلف محیطی، سه آزمایش جداگانه انجام شد. در آزمایش نخست، تأثیر پنج سطح غرقاب شامل عدم غرقاب، 1، 2، 4 و 8 روز، آزمایش دوم تأثیر اسیدیته‌های مختلف در هفت سطح شامل 4، 5، 6، 7، 8، 9 و 10 و آزمایش سوم اثر دماهای بالا در نه سطح شامل 60، 80، 100، 120، 140، 160، 180، 200 و 220 درجه سانتی‌گراد بر درصد و سرعت جوانه‌زنی، طول ریشه‌چه و ساقه‌چه و همچنین وزن‌تر گیاهچه دو جمعیت کرج و اهواز خرفه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در هر دو جمعیت مورد مطالعه کلیه صفات جوانه‌زنی تحت تأثیر دوره‌های غرقاب، اسیدیته و دماهای بالا قرار گرفتند. نتایج نشان داد که با افزایش طول دوره غرقاب تمامی صفات مورد بررسی در هر دو جمعیت کرج و اهواز کاهش یافت، به‌طوری که با افزایش طول دوره غرقاب به 8 روز رشد خرفه در هر دو جمعیت به‌طور کامل متوقف شد. همچنین نتایج حاکی از آن است که با افزایش اسیدیته از 4 به 7، درصد و سرعت جوانه‌زنی تدریجاً افزایش یافت. بررسی تأثیر سطوح مختلف دماهای بالا بر جوانه‌زنی خرفه در هر دو جمعیت نشان داد که یک رابطه معکوسی بین افزایش درجه حرارت آون و صفات مورد بررسی وجود دارد. به‌طوری که با افزایش دمای آون درصد و سرعت جوانه‌زنی، طول ریشه‌چه و طول ساقه‌چه و وزن‌تر گیاهچه دو جمعیت را به‌طور معنی‌داری کاهش یافت. این نتایج حاکی از آن است که شناخت اکولوژی و بیولوژی بذر علف هرز خرفه باعث ارائه راهکارهای جدید در جهت توسعه استراتژی‌های مدیریت درازمدت، بهبود سیستم‌های مدیریتی، پیش‌بینی الگوی جوانه‌زنی و سبز شدن گیاهچه این علف هرز می‌گردد.

پرایمینگ بذر یکی از روش‌های بسیار مؤثر در بهبود جوانه‌زنی و استقرار گیاهچه است. به‌منظور تعیین بهترین تیمارهای هیدروپرایمینگ و اسموپرایمینگ بر ویژگی‌های جوانه‌زنی بذر کلزا آزمایش‌های جداگانه‌ای در سال 1393 در آزمایشگاه فنآوری بذر دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج انجام شد. آزمایش اول، هیدروپرایمینگ بذرهای سه رقم کلزا (اُکاپی، زرفام و طلاییه) با بهره‌گیری از آب معمولی بود که در سطوح زمانی 0، 2، 6، 10، 14، 20 و 24 ساعت آبگیری انجام شد. آزمایش دوم شامل سه رقم کلزا، شش غلظت سولفات روی (0، 035/0، 1/0، 4/0، 1 و 4 گرم در لیتر) و طول دوره پرایمینگ در پنج سطح (0، 6، 10، 14 و 18 ساعت) بود. هر دو آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی و با چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج مقایسه میانگین اثر متقابل رقم و مدت زمان هیدروپرایمینگ نشان داد که بیشترین درصد جوانه‌زنی در هر سه رقم اُکاپی، زرفام و طلاییه به ترتیب با 99، 95 و 80 درصد در هیدروپرایم 10 ساعت مشاهده شد. همچنین در ارتباط با سرعت جوانه‌زنی، بهترین سرعت جوانه‌زنی مربوط به رقم طلاییه در هیدروپرایم 10 ساعت بود. بیشترین شاخص طولی بنیه بذر و شاخص وزنی بنیه بذر به ترتیب با 55/1050 و 56/4 در رقم اُکاپی در سطح چهارم هیدروپرایم مشاهده شد. اثرات متقابل رقم، غلظت سولفات روی و مدت زمان اسموپرایمینگ بر کلیه صفات مورد بررسی بجز وزن خشک ساقه‌چه و شاخص وزنی بنیه بذر، اثر معنی‌دار نداشت. نتایج مقایسه میانگین اثرات متقابل سه‌گانه نشان داد که بیشترین وزن خشک ساقه‌چه با 11/0، 057/0 و 055/0 گرم و همچنین شاخص وزنی بنیه بذر به ترتیب در ارقام اُکاپی، زرفام و طلاییه در غلظت 035/0 گرم در لیتر سولفات روی و در مدت زمان 10 ساعت مشاهده شد. نتایج به دست آمده از این مطالعه نشان داد هیدروپرایمینگ و پرایم با سولفات روی موجب بهبود کارکرد بذر کلزا می‌شود.

شناخت الگوهای جوانه‌زنی و سبز شدن علف‌های هرز و شناخت عوامل مؤثر بر آن در برنامه‌های مدیریتی علف هرز سودمند می‌باشد. به‌منظور بررسی اثرات دما، طول دوره غرقاب و تنش شوری بر جوانه‌زنی و سبز شدن علف هرز سلمه‌تره آزمایش‌های جداگانه‌ای در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار انجام شد. نتایج آزمایش دما نشان داد که بیشترین درصد جوانه‌زنی با 87، 93 و 88 درصد به ترتیب در دامنه دمایی 15، 20 و 25 درجه سانتی‌گراد بود. بیشترین سرعت جوانه‌زنی، طول ریشه‌چه و ساقه‌چه و وزن خشک گیاهچه در دمای 20 درجه سانتی‌گراد به دست آمد. همچنین سطح مطلوب شاخص بنیه بذر با 29/796 در دمای 20 درجه سانتی‌گراد بود. نتایج مدل رگرسیونی طول دوره غرقاب نشان داد درصد جوانه‌زنی در تیمار شاهد و طول دوره غرقاب به مدت دو روز به ترتیب با 93 و 90 درصد دارای حداکثر مقدار بود ولی با افزایش طول دوره غرقاب تا مدت زمان‌های 8 و 10 روز غرقاب درصد جوانه‌زنی متوقف شد. همچنین نتایج مقایسه میانگین مؤید آن است که با افزایش طول دوره غرقاب، طول ریشه‌چه و ساقه‌چه، وزن خشک گیاهچه و شاخص بنیه بذر کاهش معنی‌داری داشت. بررسی اثر تنش شوری نشان داد که بیشترین درصد و سرعت جوانه‌زنی و وزن خشک گیاهچه در تیمارهای شاهد و غلظت 50 میلی‌مولار مشاهده شد که با افزایش غلظت کلرید سدیم این مؤلفه‌ها روند نزولی داشت تا این‌که در محدوده 300 تا 400 میلی‌مولار صفات مورد بررسی متوقف شد. طول ریشه‌چه و ساقه‌چه نیز به ترتیب از 51/10 و 23/9 سانتی‌متر در تیمار شاهد به 57/3 و 47/2 سانتی‌متر در غلظت 250 میلی‌مولار کلرید سدیم کاهش یافت. نتایج اثر شوری نشان داد که حداکثر شاخص بنیه بذر با 84/851 در تیمار شاهد مشاهده شد که با افزایش غلظت نمک به بالاتر از 250 میلی‌مولار این شاخص متوقف شد. در نهایت نتایج نشان داد که دمای 20 درجه سانتی‌گراد، دمای مناسب جوانه‌زنی سلمه تره بوده و وجود تنش‌های شوری و غرقاب می‌تواند باعث کاهش شاخص‌های رشدی این علف هرز در مراحل جوانه‌زنی و گیاهچه‌ای شود.
 

تنش شوری و خشکی از عوامل محدودکننده در مراحل جوانه­ زنی و استقرار گیاهان می ­باشند. به‌منظور بررسی اثر غلظت­های مختلف کلریدسدیم و پلی ­اتیلن گلایکول در مراحل جوانه ­زنی و رشد گیاهچه علف­ هرز تاج­ خروس (Amaranthus retroflexus) آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار در آزمایشگاه بیولوژی علف‌های هرز دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا همدان در سال 1394 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل سطوح مختلف پتانسیل اسمزی در 6 سطح (صفر، 2-، 4-، 6-، 8- و 10- بار) بودند. نتایج نشان داد که با افزایش شدت تنش شوری و خشکی به‌صورت معنی­ داری از درصد و سرعت جوانه­ زنی، طول ریشه ­چه و ساقه ­چه، طول گیاهچه و شاخص بنیه گیاهچه تاج­ خروس کاسته شد (P<0.05). با افزایش شدت تنش شوری و خشکی از 2- بار به 10- بار، درصد جوانه ­زنی به ترتیب 96 و 100 درصد نسبت به شاهد کاسته شد. بیشترین طول گیاهچه (71/7 سانتی‌متر) در تیمار شاهد مشاهده شد و با افزایش شدت تنش به 10- بار در تنش شوری به 52/1 سانتی متر و در تنش خشکی به صفر رسید. برازش مدل سه پارامتری، رابطه بین سطوح مختلف تنش با درصد جوانه ­زنی و سرعت جوانه­ زنی را توجیه نمود. پارامتر X₅₀ مدل نشان داد که تنش شوری و خشکی به ترتیب در پتانسیل­ های 58/3- و 75/3- بار منجر به کاهش 50 درصدی حداکثر جوانه‌زنی شدند. کاهش 50 درصدی سرعت جوانه­ زنی در تنش شوری و خشکی به ترتیب در پتانسیل ­های 58/2- و 88/2 – بار مشاهده شد که نشان‌دهنده تأثیر بیشتر تنش خشکی بر تاج­ خروس می‌باشد.

 جنبه­ های نوآوری:

1. بررسی خصوصیات جوانه ­زنی گیاهچه علف هرز تاج­ خروس ریشه قرمز تحت تنش شوری و خشکی.
2. تنش خشکی درصد جوانه ­زنی علف هرز تاج ­خروس ریشه قرمز را کاهش می‌دهد.