الهه سادات حسین بور عسکریان، علی عباسی سورکی، عبدالرزاق دانش شهرکی،
جلد 6، شماره 1 - ( (بهار و تابستان) 1398 )
چکیده
چکیده مبسوط
مقدمه: بذر گیاه موسیر علاوه بر خواب دارای استقرار ضعیفی در مرحله جوانهزنی میباشد. از جمله روشهای بهبود کارایی و استقرار بذر میتوان به انواع پرایمینگ با مواد مغذی اشاره کرد. وجود عناصر ریزمغذی یکی از عواملی است که ممکن است کارایی بذرها را تحت تاثیر قرار دهد. لذا این پژوهش با هدف بررسی اثر پرایمینگ با مواد مغذی بر بهینهسازی شکست خواب، جوانهزنی، ارتقا کارایی بذر و استقرار گیاه دارویی-مرتعی موسیر جهت برنامههای حفاظتی، احیا و اهلی سازی این گیاه اجرا گردید.
مواد و روشها: به منظور بررسی اثر مواد مغذی بر جوانهزنی و بهبود استقرار موسیر، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار در آزمایشگاه علوم و تکنولوژی بذر دانشگاه شهرکرد در سال 1394 اجرا گردید. دو تیمار شکست خواب (اسید سولفوریک و اسید سولفوریک + اسید جیبرلیک) به عنوان فاکتور اول و نه سطح مواد مغذی شامل سولفات روی 5، 10، 50 و 100 میلی مولار و سولفات آهن 5/0، 1، 5/1 و 2 درصد درمقایسه با شاهد به عنوان فاکتور دوم روی بذرهای موسیر مورد مقایسه قرار گرفتند.
یافته ها: تجزیه واریانس نشان داد تیمارهای شکست خواب، پرایمینگ با مواد مغذی و اثرمتقابل آنها درصد جوانهزنی، سرعت جوانهزنی، زمان رسیدن به 10 و 50 درصد جوانهزنی، یکنواختی جوانهزنی، طول گیاهچه و شاخص بنیه І بذرهای موسیر را در سطح احتمال یک درصد تحت تاثیر قرار دادند. کاربرد اسید سولفوریک در کنار سولفات آهن 1 درصد سبب افزایش جوانهزنی نسبت به شاهد گردید. همینطور در صفات مختلف اسید جیبرلیک اثر آهن را تقویت کرد در حالیکه درکنار روی سبب تفاوت چشمگیری نسبت به عدم کاربرد آن نگردید. سولفات روی 5 میلیمولار نسبت به شاهد موجب افزایش سرعت جوانهزنی گردید که با افزایش غلظت روند کاهشی داشت. اسید جیبرلیک سبب تغییر محسوس سرعت جوانهزنی نگردید. زمان رسیدن به 50 درصد جوانهزنی نیز تحت تاثیر غلظتهای 5/0 و 1 درصد سولفات آهن و سطوح پایین سولفات روی کاهش یافت. استفاده از اسید جیبرلیک تاثیر معنیداری بر کاهش زمان جوانهزنی نسبت به شاهد نشان نداد و در غلظتهای بالاتر T50 را بیشتر کرد. اگرچه صفات جوانهزنی کمتر تحت تاثیر اسید جیبرلیک قرار گرفت، اما طول گیاهچه و شاخص ویگور از آن تاثیر مثبتی پذیرفت و بالاترین طول گیاهچه در غلظتهای 5/0 و 1 درصد آهن همراه با اسید جیبرلیک به دست آمد.
نتیجه گیری: پرایمینگ بذر موسیر با مواد مغذی سبب بهبود شاخصهای جوانهزنی و بنیه گیاه گردید. غلظتهای مختلف آهن و روی اثرات متفاوتی بر بذر موسیر نشان دادند که با روشهای شکست خواب آن اثرمتقابل داشت. استفاده از اسید جیبرلیک اگرچه تاثیری بر افزایش سرعت جوانهزنی و کاهش زمان رسیدن به 10 و 50 درصد جوانهزنی نداشت اما طول گیاهچه و شاخص بنیه І را تقویت کرد که در مورد سولفات آهن این اثر مشهودتر بود.
جنبههای نوآوری:
- افزودن سولفات آهن و سولفات روی به بذرهای موسیر که از اسید سولفوریک برای شکست خواب آنها استفاده شد سبب افزایش 54/25 درصدی جوانهزنی نسبت به شاهد گردید.
- اضافه شدن جیبرلین در تیمار شکست خواب اثر روی در جوانهزنی را مرتفع ساخت و توانست جایگزین روی گردد، اما برای سولفات آهن اندکی اثر افزایشی داشت.
- اگرچه اضافه شدن جیبرلین در تیمار شکست خواب صفات جوانهزنی را کمتر تحت تاثیر قرار داد، اما طول گیاهچه و شاخص ویگور از اسید جیبرلیک تاثیر مثبتی پذیرفت.
آیدین حمیدی، صمداله کرمی، ویکتوریا عسکری،
جلد 8، شماره 1 - ( (بهار و تابستان) 1400 )
چکیده
چکیده مبسوط
مقدمه: پنبه مهمترین محصول لیفی- روغنی است. جوانهزنی، بنیه و سلامت از مهمترین جنبههای کیفیت بذر پنبه است. بذر پنبه مورد نیاز کشور سالانه حدود 4000 تن است که نیمی از آن بهصورت کرکگیری شده و نیمی بهصورت کرکدار تهیه میشود و از اینرو امکان آلودگی بذرهای کرکدار به عوامل بیماریزای بذرزاد وجود دارد. هرساله بخشی از بذرهای پنبه تولید شده به علل مختلف ازجمله آلودگی به عوامل بیماریزای بذرزاد از کیفیت استاندارد برخوردار نبوده و گواهی نمیشوند. از اینرو این پژوهش بهمنظور بررسی رابطه جوانهزنی، بنیه و سلامت بذر ارقام تجاری پنبه در شرایط پیری تسریع شده انجام شد.
مواد و روشها: نمونه توده بذرهای کرکدار ارقام تجاری ساحل، ورامین، بختگان و مهر تولید شده بهترتیب در استانهای گلستان، خراسان رضوی، فارس و اردبیل با قابلیت جوانهزنی اولیه (درصد گیاهچههای عادی) 80، 90 و 95 درصد تحت آزمونهای جوانهزنی استاندارد و پیری تسریع شده قرار گرفتند. درصد جوانهزنی نهائی بذرها پیش و پس از پیری تسریع شده، درصد گیاهچههای عادی پس از پیری تسریع شده و درصد بذرهای پوسیده پیش و پس از پیری تسریع شده و متوسط زمان جوانهزنی، طول و وزن خشک گیاهچه و شاخصهای طولی و وزنی گیاهچه پس از آزمون پیری تسریع شده اندازهگیری شده و قارچهای بیماریزاد روی بذرهای پوسیده با آزمون بلاتر شناسائی و متوسط فراوانی آنها تعیین شدند.
یافتهها: ارقام ساحل و بختگان و بذرهای دارای بالاترین قابلیت جوانهزنی اولیه دارای بیشترین درصد جوانهزنی نهایی پیش از پیری تسریعشده و بذرهای رقم ساحل دارای بالاترین قابلیت جوانهزنی اولیه و قابلیت جوانهزنی اولیه متوسط از بیشترین درصد جوانهزنی نهایی پس از پیری تسریعشده برخوردار بودند. بذرهای رقم ساحل دارای بیشترین درصد گیاهچههای عادی پس از پیری تسریعشده بوده و بیشترین درصد بذر پوسیده پیش از پیری تسریعشده به بذرهای ارقام مهر و ورامین و بذرهای دارای قابلیت جوانهزنی اولیه متوسط و پائینترین قابلیت جوانهزنی و بیشترین درصد بذر پوسیده پس از پیری تسریعشده به بذرهای ارقام ورامین و مهر دارای پائینترین قابلیت جوانهزنی اولیه تعلق داشتند. بذرهای دارای پائینترین قابلیت جوانهزنی اولیه از بیشترین متوسط زمان جوانهزنی برخوردار بودند و بذرهای رقم ساحل دارای بیشترین شاخص طولی و وزنی بنیه گیاهچه بودند. بذرهای تمام ارقام مورد بررسی به گونههای مختلف قارچهای فوزاریوم، آلترناریا، آسپرجیلوس و تریکوتشیوم روزئوم آلوده بودند. همچنین بذرهای ارقام ورامین و مهر دارای بیشترین و بذرهای رقم ساحل کمترین متوسط فراوانی قارچ روی بذرهای پوسیده بودند. درصد جوانهزنی نهائی پیش و پس از پیری تسریع شده و شاخصهای طولی و وزنی بنیه گیاهچه پس از پیری تسریع شده با درصد بذرهای پوسیده پیش و پس از پیری تسریعشده همبستگی منفی معنیدار داشتند.
نتیجهگیری: پوسیدگی بذرها مهمترین عامل زوال و کاهش جوانهزنی بذرها و بنیه گیاهچههای ارقام بررسی شده پنبه بود. ارقام ساحل و مهر و بذرهای برخوردار از بالاترین (90 درصد) و پائینترین (80 درصد) قابلیتجوانهزنی اولیه بهترتیب دارای بالاترین (91 درصد) و پائینترین (58 درصد) درصد جوانهزنی نهائی و بنیه گیاهچه بودند. گونههای مختلف قارچهای آلترناریا، آسپرجیلوس روی بذرهای رقم مهر، فوزاریوم روی بذرهای رقم ورامین، و تریکوتشیوم روزئوم روی بذرهای رقم بختگان با متوسط فراوانی روی بذرهای پوسیده پس از پیری تسریعشده بهترتیب 100، 99، 70/80 و 63 درصد مهمترین قارچهای کاهشدهنده درصد جوانهزنی بذرها و بنیه گیاهچهها بودند
جنبههای نوآوری:
1- قارچهای بذرزاد تودههای بذر ارقام تجاری پنبه و میزان آلودگی به آنها شناسائی شد.
2-رابطه درصد جوانهزنی بذر و بنیه گیاهچه ارقام تجاری پنبه با آلودگی به قارچهای بذرزاد تعیین گردید.